دو روش کلی برای تولید ورق‌های فولادی با نام‌های نورد گرم و سرد وجود دارد؛ محصولاتی که از این دو نورد خارج می‌شوند بر اساس ویژگی‌های ظاهری و فنی، با اسم‌های گوناگونی نامیده می‌شوند. از این میان، “ورق سیاه” نامی است که برای محصولات تولیدشده در نورد گرم استفاده می‌شود؛ این تولیدات دارای ویژگی‌های ظاهری، ابعادی، ترمودینامیک و آلیاژی خاصی هستند و همین مسائل باعث می‌شود که در موقعیت‌های خاصی به کار بروند. در ادامهٔ این بحث، ورق سیاه به طور دقیق موردتوجه قرار خواهد گرفت تا جایی که شناختی کلی از این محصول حاصل شود؛ این شناخت مطمئناً در زمان خرید و فروش ورق سیاه شما را یاری خواهد کرد.
ورق سیاه چیست؟
تولیدات نورد گرم زمانی که از این چرخه خارج می‌شوند، به‌سرعت دچار اکسید آهن یا زنگ‌زدگی می‌شوند؛ همین مسئله باعث می‌شود که سطح بیرونی ورق بر خلاف محصولاتی مانند ورق روغنی و استیل براق، مایل به رنگ مات شود و این نکته، علت اصلی نام‌گذاری این ورق‌هاست.
اگر بخواهیم این دسته از فولادها را به شکل تخصصی‌تر تعریف کنیم، باید بگوییم که ورق سیاه به محصولی گفته می‌شود که در دمای بیش از ۹۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد (یا ۱۷۰۰ درجهٔ فارنهایت) تولید شده و خواص مکانیکی متفاوت آن مانند شکل‌پذیری، بهبودیافته است. جالب است بدانید که این محصول در مقابل تولیدات شیوهٔ دیگری از نورد قرار می‌گیرد که با عنوان “نورد سرد” نامیده می‌شود؛ در فرایند نورد سرد، ورق‌ها نهایتاً تا ۲۰۰ درجهٔ سانتی‌گراد حرارت‌دهی می‌شوند و عامل اصلی برای تغییر شکل آن‌ها، غلتک‌های پرفشار است.
مشخصهٔ دیگری که در شناخت ورق‌های سیاه تأثیر زیادی دارد، توجه به آلیاژ فولادی به‌کاررفته در ساخت این محصولات است؛ بادقت در این مسئله متوجه می‌شویم که دو ورق پرکاربرد ST37 و ST52 که در بخش‌های گوناگونی از پروژه‌های صنعتی و ساختمانی به کار می‌روند، جزو آلیاژهای مصرفی در نورد گرم هستند.
البته نباید از یاد ببریم که فولادهایی که در نورد گرم به کار می‌روند، بسیار گسترده و متنوع هستند و این دو گرید، صرفاً مربوط به آن دسته از فراورده‌های این نوردند که در کشور ایران رواج دارد. جالب اینجاست که تعیین آلیاژ مصرفی در این محصول، ارتباط مستقیمی با تعیین قیمت ورق سیاه در بازار دارد. در بخش‌های بعدی این مقاله، به شکل مفصل دربارهٔ این دو گرید آلیاژی صحبت خواهیم کرد.
ابعاد ورق سیاه چیست؟
این محصول یکی از معدود ورق‌های فولادی است که در دامنهٔ وسیعی از نظر ضخامت، طول و عرض تولید می‌شود؛ همین مسئله باعث می‌شود که استفاده از این محصولی فولادی در بسیاری از صنایع کوچک و بزرگ ساده بشود و در نتیجه، پایهٔ ساخت انواع قطعات فلزی قرار بگیرد.
ازآنجایی‌که خرید و فروش ورق سیاه ارتباط مستقیمی با تعیین ضخامت و ابعاد این ورق و سنجش وزن آن دارد، در ادامه تلاش می‌کنیم تا انواع ابعادی این محصول را به شکل کامل بررسی کنیم و نکات تکمیلی مربوط به هرکدام را بیان نماییم.
- ضخامت:
این محصول در ضخامت‌های گوناگون از ۱ تا ۱۰۰ میلی‌متر متغیر است. توجه داشته باشید که هرچه ضخامت این محصول بیشتر شود، ورق شباهت بیشتری به اسلب‌های فولادی پیدا می‌کند و قابلیت‌های مربوط به خمش و شکل‌دهی آن کمتر می‌شود. گفتنی است که ضخامت این محصول، ارتباط خیلی زیادی با قیمت آن دارد، به‌عنوان‌مثال، قیمت ورق سیاه ۲ میل تفاوت زیادی با قیمت نمونه‌های ضخیم‌تر آن دارد.
- طول:
با درنظرداشتن اینکه محصول موردبحث به کدام‌یک از دو شکل کلی شیت فُرم (برش خورده) یا رول فُرم (کلاف) عرضه شود، طول آن‌ها متغیر است. البته باید به این نکته هم توجه داشته باشید که ضخامت این ورق‌ها در تعیین طول آن‌ها تأثیر زیادی دارد. با همهٔ این تفاسیر، در نمونه‌های برش خورده، طول از ۲ تا ۱۲ متر و در نمونه‌های کلاف، این اندازه بنا به صلاحدید خریدار متغیر خواهد بود.
- عرض:
عرض این محصول در مقایسه با ضخامت و طول آن، تنوع کمتری دارد و در بازهٔ کلی ۱ تا ۲ متر متغیر است؛ همین مسئله باعث می‌شود که تعیین عرض این محصول، تأثیر زیادی در تعیین قیمت ورق سیاه نداشته باشد.
ویژگی‌های ورق سیاه چیست؟
در زمان بررسی خواص و ویژگی‌های این محصول، باید این مسئله را در نظر داشته باشید که این مؤلفه‌ها ارتباط مستقیمی با ترکیب عناصر شیمیایی موجود در آن‌ها دارد؛ در نتیجه، بهترین و علمی‌ترین کار این است که برای بررسی دقیق انواع ورق سیاه، به سراغ جدول ترکیبات شیمیایی این محصول در گریدهای گوناگون برویم و پس از آن، جدول خواص مکانیکی و ترمودینامیکی آن‌ها را تحلیل نماییم.
با همهٔ این صحبت‌ها، لازم است بدانید که ورق‌های سیاه در مقایسه با سایر محصولات فولادی مانند ورق‌های نورد سرد، دقت ابعادی کمتری دارند و از جهت استحکام فیزیکی نیز کمی ضعیف‌تر هستند؛ علت اصلی این مسئله، ریشه در نحوهٔ ساخت این ورق‌ها دارد. مثلاً چون ورق نورد سرد به‌شدت تحت‌فشار قرار می‌گیرد، در مجموع استحکام کششی بیشتری پیدا می‌کند و ازاین‌جهت، نسبت به انواع این محصول، یک برتری دارد. البته این نکته را هم نباید از خاطر ببریم که قیمت ورق آهن سیاه از تولیدات نورد سرد کمتر است.
کاربردهای ورق سیاه چیست؟
اولین نکته‌ای که در زمان بررسی کاربردهای این محصول باید مدنظر قرار دهیم، این نکته است که ورق سیاه معمولاً یک محصول نهایی به‌حساب نمی‌آید و بیش از هر چیز دیگری، یک گزینهٔ ایده‌آل برای تولید ورق‌های فولادی یا مقاطع فلزی دیگر مانند انواع پروفیل ساختمانی و صنعتی است. براین‌اساس، می‌توانیم بگوییم که ورق سیاه در آلیاژهای گوناگون، به‌منزلهٔ یک ورق مادر است که خواص خود را به بسیاری از محصولات دیگر می‌دهد.
بااین‌حال، باتوجه‌به اینکه یکی از مهم‌ترین عوامل پیش از خرید و فروش ورق سیاه، آشنایی کامل با کاربردهای دقیق این محصول پرکاربرد فولادی است، در این بخش تلاش می‌کنیم تا به معرفی بخشی از کاربردهای آن بپردازیم.
- پایهٔ ساخت انواع پروفیل‌های ساختمانی و صنعتی مانند انواع تیرآهن قرار می‌گیرد؛
- در تولید لوله‌های فولادی متعددی مانند لولهٔ جدار چاه به کار می‌رود؛
- محصولی مناسب برای ساخت انواع مخازن و تانکرهای نگهداری و انتقال است؛
- در بخش‌هایی از کارخانه‌های اتومبیل‌سازی کاربرد دارد؛
- در تولید مصالح ساختمانی گوناگونی نقش دارد.
انواع ورق سیاه چیست؟
در بخش‌های قبلی به این مسئله اشاره کردیم که از آلیاژهای فولادی گوناگونی در ساخت این محصول استفاده می‌شود؛ همچنین به این نکته نیز اشاره کردیم که بهترین راه برای به‌دست‌آوردن قیمت روز ورق سیاه، تشخیص متریال این محصول و بررسی قیمت آن متریال است. در ادامه تلاش می‌کنیم تا دو مورد از پرکاربردترین گریدهای مصرفی در نورد گرم یعنی ST37 و ST52 را بررسی کنیم و ترکیبات شیمیایی هرکدام را برشماریم.
آلیاژ ST37
این آلیاژ معمولاً در گریدهای گوناگونی مانند ST37.2 و ST37.3 تولید و عرضه می‌شود و هرکدام از آن‌ها، باتوجه‌به ترکیبات شیمیایی با یکدیگر متفاوت هستند. برجسته‌ترین ترکیبات در این دو عنصر شیمیایی موارد زیر هستند:
- کربن؛
- فسفر؛
- گوگرد؛
- نیتروژن.
جالب است بدانید که تعیین میزان کربن مصرفی در این آلیاژ، ارتباط مستقیمی با ضخامت کلی محصول نهایی دارد و هرچقدر که ضخامت آن بیشتر باشد، درصد کربن به‌کاررفته نیز بیشتر خواهد بود.
دربارهٔ آلیاژ ST37 باید بگوییم که ورق‌های تولیدشده با این متریال، استحکام کششی بالایی و خواص جوشکاری مطلوبی دارد و همین مسئله باعث می‌شود که در بخش‌های گوناگونی از پروژه‌های ساختمانی به کار گرفته بشود؛ چراکه در پروژه‌های ساختمانی، سهولت در جوشکاری و فرم‌دهی ورق بسیار مهم و تعیین‌کننده است.
آلیاژ ST52
این آلیاژ شباهت‌های زیادی با سری قبلی دارد اما میزان برخی ترکیبات در آن، باعث می‌شود که یکسری تفاوت‌ها باعث تمایز میان این دو محصول بشوند. به‌عنوان‌مثال، درصد استفاده از کربن و فسفر در این دو آلیاژ متفاوت است و همین مسئله، موجب بروز ویژگی‌های مکانیکی متفاوتی در آن می‌شود.
از ورق‌های سیاه تولیدشده با این آلیاژ در پروژه‌های صنعتی استفاده می‌شود، چراکه این محصولات قابلیت شکل‌دهی و جوش‌پذیری کمتری در مقایسه با مدل ST37 دارند اما از جهت استحکام، بسیار قوی‌تر هستند.
سخن پایانی
در ابتدای این مقاله تلاش کردیم تا تعریفی کامل برای ورق سیاه به دست دهیم و پس از آن، به کاربردها، ویژگی‌ها و انواع ابعادی آن بپردازیم. در بخش‌های بعدی مقاله، متریال مصرفی برای تولید این محصول را در مرکز توجه قرار دادیم و به بیان نکاتی پرداختیم که در تعیین قیمت ورق سیاه تأثیرگذار هستند.
در بخش‌های پایانی مقاله، خالی‌ازلطف نیست اگر چند کلمه‌ای دربارهٔ یکی از فروشندگان خُرد و کلان انواع ورق‌های فولادی به‌ویژه محصول موردبحث صحبت کنیم. فولادسل یک مجموعهٔ پرتوان است که با ارائهٔ سیاست‌ها و راهبردهای گوناگون در زمان خرید اینترنتی، لذت تجربهٔ یک خرید امن را به شما هدیه می‌دهد. برای بررسی قیمت روز ورق سیاه، بر روی لینک “قیمت ورق سیاه ۲ میل” ضربه بزنید.
