در ساختمان‌سازی، خمکاری میلگرد یکی از مراحل حساس و اساسی است که تاثیر زیادی در ایمنی و استحکام سازه دارد. این فرآیند ساده، شامل تغییر زاویه و شکل میلگردها بر اساس نیاز سازه، به گونه‌ای طراحی شده که به‌خوبی در مقابل نیروهای مختلف ایستادگی کنند. از پروژه‌های کوچک گرفته تا سازه‌های عظیم و چندطبقه، همه به نوعی از مزایای انواع خم کاری میلگرد برای فونداسیون، دیوارها، ستون‌ها و حتی سازه‌های پیچیده بهره‌مند می‌شوند. امروز در فولادسل، با انواع خمکاری، روش‌های متداول و دلایل اهمیت آن در ساختمان‌سازی آشنا خواهیم شد.
خمکاری میلگرد چیست؟
خمکاری میلگرد فرآیندی است که میلگردهای ساده و آجدار را برای استفاده در سازه‌های بتنی با زوایای خاص خم می‌کنند تا به شکل مطلوب‌تری در بتن قرار بگیرند و به مقاومت آن کمک کنند. این مرحله در آرماتوربندی اهمیت بسیاری دارد، زیرا به وسیله‌ی آن، میلگردها می‌توانند نیروهای وارده مانند فشار و کشش را بهتر تحمل کنند و مانع ترک‌خوردگی بتن شوند. این عملیات باعث ایجاد اتصال محکم‌تری بین میلگرد و بتن شده و در نهایت استحکام کلی سازه را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. در ادامه قصد داریم انواع خم میلگرد را مورد بررسی قرار دهیم.
انواع خم میلگرد
انواع خم کاری میلگرد به شکل‌های مختلف انجام می‌شود که هر کدام کاربردهای خاصی در آرماتوربندی سازه‌ها دارند. این انواع خم میلگرد شامل موارد زیر هستند:
میلگرد خرک
میلگرد خرک یکی از ابزارهای کلیدی در ساخت فونداسیون است و به طور خاص برای حفظ فاصله‌ی مش‌های بالایی و پایینی در فونداسیون به کار می‌رود. این نوع میلگرد به صورت عمودی در میان شبکه‌های میلگردی قرار می‌گیرد تا پایداری بیشتری را در زمان بتن‌ریزی فراهم کند. نقش میلگرد خرک بیشتر در استحکام ساختار قبل از ریختن بتن است و معمولاً وظیفه سازه‌ای مستقیمی ندارد.
از آنجا که میلگرد خرک ممکن است در تماس با بتن در معرض زنگ‌زدگی قرار گیرد، باید از قرارگیری آن روی سطح بتن خودداری شده و آن را در نقاط امن‌تر فونداسیون قرار دهند. علاوه بر این، قیمت میلگرد خرک به عواملی همچون نوع فولاد، قطر، طول و استانداردهای تولید بستگی دارد و بررسی کیفیت و قیمت آن می‌تواند تأثیر مستقیمی بر استحکام و هزینه‌های سازه داشته باشد.
میلگرد خاموت
میلگرد خاموت، نوعی میلگرد عرضی است که در جهت تقویت مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و پیچشی به کار می‌رود. این میلگردها، به شکل خم شده در اطراف میلگردهای طولی قرار می‌گیرند و از ستون‌ها و المان‌های قائم محافظت می‌کنند. استفاده از خاموت سبب می‌شود تا سازه در مقابل تنش‌های مختلف مقاوم‌تر عمل کند.
خاموت‌ها اغلب در سایزهای ۸ و ۱۰ میلی‌متری موجود هستند و قیمت آن‌ها به قیمت میلگرد پایه و هزینه خمکاری وابسته است. اگر برای تولید خاموت از میلگرد میانه استفاده شود، این عوامل نیز در تعیین قیمت نهایی مؤثر خواهند بود.
میلگرد راستا
میلگرد راستا، که به آن میلگرد سیتکا نیز می‌گویند، یکی از انواع خمکاری میلگرد طولی است که برای افزایش مقاومت کششی بتن در سازه‌ها استفاده می‌شود. این میلگرد معمولاً به شکل شاخه‌ای با دو انتهای خم‌شده در زاویه ۹۰ درجه ساخته می‌شود. میلگرد راستا از بتن در برابر فشارهای بالا و نیروی کششی محافظت می‌کند و به‌طور معمول در بخش‌هایی مانند فونداسیون، دیوارهای بتنی و راه‌پله‌ها به‌کار می‌رود. اندازه‌های آن از ۸ تا ۳۲ میلی‌متر متغیر است و به کمک پیچ و مهره به سازه متصل می‌شود.
خمکاری میلگرد راستا با دو روش دستی و ماشینی انجام می‌شود. در روش دستی از ابزارهای ساده مانند آچار F و صفحه خم‌کن استفاده می‌کنند؛ در حالی که در روش ماشینی، دستگاه خم‌کن برقی امکان خمکاری دقیق و سریع را فراهم می‌سازد. خمکاری دقیق، مخصوصاً در میلگرد راستا، در ساختار بتن و فلز کمک می‌کند تا ساختارهایی مقاوم‌تر و استوارتر داشته باشیم.
میلگرد سنجاقی
میلگرد سنجاقی یکی از عناصر کلیدی در آرماتوربندی سازه‌های بتنی است. این نوع میلگرد که به دلیل شکل خمیده‌اش به “قلاب دوخت” یا “دوخت ستون” نیز معروف است، از میلگردهای آجدار گرید A2 ساخته می‌شود و معمولاً در اندازه‌های ۸ و ۱۰ میلی‌متر در دسترس است.
میلگرد سنجاقی با اتصال مش‌های بالایی و پایینی، به تقویت عملکرد ستون‌ها در برابر بارهای جانبی کمک می‌کند. این میلگرد با بهبود استحکام ستون‌ها، از آسیب‌های ناشی از لرزش، طوفان و دیگر حوادث طبیعی مانند سیل جلوگیری می‌کند. تعداد و فاصله قرارگیری این میلگردها در سازه، توسط مهندسان بر اساس محاسبات دقیق و نقشه‌های سازه تعیین می‌شود.
استفاده از میلگرد سنجاقی در سازه‌های بتنی نه‌تنها به تقویت ساختار کمک می‌کند، بلکه در بهبود عملکرد دال‌های بتنی در برابر فشارهای جانبی نقش مؤثری دارد. به همین دلیل، در پروژه‌های عمرانی، انتخاب صحیح و دقیق این نوع میلگرد از اهمیت بالایی برخوردار است.
میلگرد ادکا
میلگرد ادکا، که به آن آرماتور اتصال تیر سقف به تیرچه نیز گفته می‌شود، نقشی حیاتی در سازه‌های بتنی ایفا می‌کند. این میلگرد برای پر کردن فضای نشیمن تیرچه‌ها استفاده می‌شود و به‌ویژه در مواقعی که تیرچه‌ها فضای کافی برای قرارگیری روی سقف ندارند، کارایی مناسبی دارد.
این نوع میلگرد که اصالتی روسی دارد، به‌دلیل شکل خاصش که شبیه به گردن اردک است، به این نام خوانده می‌شود. امروزه میلگرد ادکا به یکی از روش‌های متداول در اجرای سقف‌های تیرچه بلوک در پروژه‌های ساختمانی تبدیل شده است و کاربرد گسترده‌ای در صنعت ساختمان‌سازی پیدا کرده است.
میلگرد ممان منفی
میلگرد ممان منفی یکی از اجزای کلیدی در ساخت سقف‌های تیرچه بلوک است. این میلگرد به‌عنوان یک فیوز عمل می‌کند و اتصال تیرچه‌ها را تقویت می‌نماید، به‌طوری که درصدی از گیرداری را برای تکیه‌گاه تأمین می‌کند. به‌کارگیری این نوع میلگرد به طراحان اجازه می‌دهد سقف‌هایی مقاوم‌تر در برابر بارهای طبیعی و غیرطبیعی طراحی کنند.
استفاده از میلگرد ممان منفی به‌ویژه در پروژه‌های ساختمانی که نیاز به استحکام بیشتر در برابر زلزله و سایر حوادث طبیعی دارند، ضروری است. این محصول به‌عنوان یکی از پیشرفت‌های مهم در صنعت آرماتوربندی شناخته می‌شود و به ایمن‌سازی ساختمان‌ها کمک می‌کند.
میلگرد رکابی
میلگرد رکابی، یک نوع آرماتور U شکل است که با خم کردن دو سر آن قلاب‌هایی ایجاد می‌شود. این میلگرد به‌طور ویژه برای تنظیم فاصله بین دو شبکه آرماتور و استحکام بخشیدن به سازه‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تبدیل میلگرد به شکل رکابی از طریق فرایند خمکاری انجام می‌شود و به این ترتیب می‌توان آن را برای کاربردهای مختلف آماده کرد. انواع مختلف میلگرد رکابی بر اساس شکل ظاهری و کاربردهای خاص آن در اعضای بتنی مسلح طراحی شده‌اند و این فرآیند امکان تغییر شکل و ایجاد تناسب لازم را فراهم می‌کند.
روش‌های خمکاری میلگرد
خمکاری میلگرد یکی از مراحل کلیدی در فرآیند ساخت و ساز است که به دو روش اصلی دستی و اتوماتیک انجام می‌شود. هر کدام از این روش‌ها ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند که در ادامه به تفصیل شرح داده می‌شوند.
خم کاری به روش دستی
خم کاری دستی یکی از روش‌های سنتی و متداول برای خم کردن میلگرد است که مراحل آن به شرح زیر است:
- آماده‌سازی
در این مرحله، شما باید محلی که می‌خواهید میلگرد را خم کنید را مشخص کرده و همچنین طول دقیق میلگرد را برش بزنید. این مرحله بسیار حائز اهمیت است زیرا هر گونه اشتباه در اندازه‌گیری می‌تواند در عملکرد نهایی سازه تأثیر بگذارد. - استفاده از ابزارهای کمکی
برای خمکاری میلگرد، ابزارهایی مانند بندک، مسطره و محکم کننده‌های میلگرد به کار می‌روند. این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا فشار مناسبی بر روی میلگرد وارد کرده و آن را به شکل دلخواه خم کنید. ابزارهای خاصی مانند آچار F نیز در این مرحله می‌توانند مفید باشند. - خم کردن
پس از آماده‌سازی و قرار دادن میلگرد در ابزار، باید به آرامی و با استفاده از فشار یکنواخت، میلگرد را خم کنید. نکته مهم این است که فشار را به طور تدریجی و متناسب اعمال کنید تا از شکست یا آسیب به میلگرد جلوگیری شود. - بررسی
بعد از اینکه میلگرد را خم کردید، حتماً باید شکل آن را بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید که به درستی خم شده و هیچ ترک یا آسیب غیرقابل قبولی ندارد. - تصحیح
در صورتی که در خمکاری میلگرد اشکالی وجود داشته باشد، با استفاده از ابزار مناسب، می‌توانید آن را تصحیح کنید. این مرحله برای اطمینان از کیفیت نهایی محصول بسیار حائز اهمیت است. - اتمام
پس از اطمینان از اینکه میلگرد به شکل مورد نظر خم شده است، می‌توانید آن را در محل مورد نیاز نصب کنید یا برای استفاده‌های دیگر آماده کنید. - ابزار خمکاری دستی
ابزارهای مورد استفاده در این روش شامل خمکارهای دستی و بندهای مخصوص میلگرد هستند. این ابزارها به صورت دستی توسط اپراتور استفاده می‌شوند و برای پروژه‌های کوچک یا تعمیرات مناسب هستند.
خم کاری به کمک دستگاه
خمکاری میلگرد به کمک دستگاه، یک روش مدرن و کارآمد برای خم کردن میلگرد است که شامل استفاده از دستگاه‌های پیشرفته می‌شود. این روش شامل مراحل زیر است:
- تنظیم دستگاه
در این مرحله، پارامترهای خمکاری مانند زاویه خم، شعاع خم و طول میلگرد را روی دستگاه تنظیم می‌کنند. این تنظیمات بسیار مهم هستند زیرا بر کیفیت خم کردن تأثیر می‌گذارند. - بارگذاری میلگرد
میلگرد به دستگاه خم‌کن ارسال می‌شود. این مرحله باید به دقت انجام شود تا میلگرد به‌طور صحیح وارد دستگاه شود. - خم کردن
پس از بارگذاری میلگرد، با فعال‌سازی دستگاه، میلگرد به‌طور خودکار طبق پارامترهای تنظیم شده خم می‌شود. این فرآیند معمولاً سریع‌تر و دقیق‌تر از روش دستی است. - کنترل کیفیت
دستگاه‌های خمکاری میلگرد معمولاً مجهز به سنسورها و سیستم‌های کنترل کیفیت هستند که به بررسی و اطمینان از انطباق خم میلگرد با مشخصات تعیین شده کمک می‌کنند. - خروجی محصول
پس از اتمام عملیات خم کردن، محصول خم‌شده از دستگاه خارج می‌شود و برای مراحل بعدی یا مصرف آماده می‌شود.
انواع دستگاه خمکاری میلگرد
- دستگاه خاموت زن
یکی از دستگاه‌های مخصوص برای خم کردن میلگرد است که معمولاً برای خمکاری میلگرد با قطرهای بزرگتر و به صورت صنعتی استفاده می‌شود. - دستگاه هیدرولیک خم کاری
از قدرت هیدرولیک برای خم کردن میلگرد بهره می‌برد و برای پروژه‌های بزرگ و صنعتی مناسب است. - دستگاه خم کن پرتابل برقی
این ابزار قابل حمل برای خم کردن میلگرد در محل‌های مختلف طراحی شده است و به دلیل وزن کم و قابلیت حمل آسان، بسیار مورد توجه قرار دارد.
در نهایت، انتخاب روش خمکاری مناسب به نوع پروژه، اندازه میلگرد و دقت مورد نیاز بستگی دارد. هر دو روش دستی و اتوماتیک می‌توانند در شرایط خاص خود بسیار کارآمد باشند.
نکات و اصول خمکاری میلگرد
خمکاری میلگرد یکی از مراحل حیاتی در ساخت سازه‌های بتنی است که باید با رعایت نکات فنی و ایمنی انجام شود. در اینجا به چند نکته و اصول مهم در این زمینه اشاره می‌شود.
اصول و ضوابط انواع خم کاری میلگرد
در اجرای انواع خمکاری میلگرد، دو عامل کلیدی وجود دارد: زاویه خم و حداقل قطر لازم برای میلگرد. رعایت این موارد باعث افزایش مقاومت و جلوگیری از شکست میلگرد در حین خمکاری می‌شود. هنگام خمکاری، سطح داخلی تحت فشار و سطح خارجی تحت کشش قرار می‌گیرد که می‌تواند موجب آسیب به میلگرد شود.
استاندارد قطر خم میلگرد
قطر استاندارد خم میلگرد بر اساس مقررات موجود در مبحث نهم و استاندارد ACI تعیین می‌شود. به‌عنوان مثال:
- میلگردهای اصلی
برای خم 180 درجه یا نیم‌دایره‌ای، طول خم نباید کمتر از 60 میلی‌متر باشد. برای خم 90 درجه، طول آزاد باید حداقل 12 برابر قطر میلگرد (12db) باشد. - میلگردهای تقسیم و خاموت
برای میلگردهای با قطر حداکثر 16 میلی‌متر، طول آزاد باید بیش از 6db باشد. اگر قطر میلگرد بیشتر از 16 میلی‌متر باشد، حداقل 2db در طول آزاد الزامی است. همچنین، برای خم 135 درجه، طول آزاد باید حداقل 6db و 60 میلی‌متر باشد.
نکات کلیدی در خمکاری میلگرد
- خمکاری میلگردهای خاموت
در خاموت‌های مستطیلی یا مربعی، استفاده از زاویه 135 درجه حداکثر چسبندگی میلگرد به بتن را فراهم می‌کند. - افزایش قطر خم
با افزایش سایز خاموت‌ها، قطر خم استاندارد نیز باید افزایش یابد. - میلگردهای انتظار و ستون
شیب قسمت مایل خم شده نباید بیش از 1 به 6 باشد و طول خم میلگرد ریشه ستون با در نظر گرفتن قلاب استاندارد مشخص می‌شود.
این نکات و اصول به مهندسان و پیمانکاران کمک می‌کند تا میلگردها را به‌طور مؤثر و ایمن خمکاری کنند و از کیفیت سازه‌های بتنی اطمینان حاصل نمایند.
محاسبه طول خم میلگرد
محاسبه طول خم میلگرد به مشخصات و نوع میلگرد بستگی دارد. برای میلگردهای اصلی، طول خم بر اساس قطر میلگرد محاسبه می‌شود:
- برای قطر ۱۰ تا ۲۵ میلی‌متر: حداقل طول خم ۶db است.
- برای قطر ۲۵ تا ۳۶ میلی‌متر: حداقل طول خم ۸db.
- برای قطر ۳۶ تا ۵۷ میلی‌متر: حداقل طول خم ۱۰db.
در خاموت‌ها، برای خم ۹۰ درجه، طول خم باید حداقل ۴db باشد و برای خم ۱۳۵ درجه حداقل ۶db. همچنین، توجه به نقطه عطف در خم میلگرد برای جلوگیری از شکست آن ضروری است.
جدول خم میلگرد
جدول خم میلگرد ابزاری مؤثر و سریع برای محاسبه زاویه خم استاندارد میلگرد است. این جدول با ارائه مقادیر حداقل قطر خم بر اساس سایز و نوع میلگرد، به کاهش احتمال اشتباه در محاسبات کمک می‌کند. با استفاده از جدول، می‌توان به راحتی و بدون نیاز به محاسبات پیچیده، طول خم و زاویه‌های مورد نیاز برای انواع خمکاری میلگرد را تعیین کرد. این رویکرد نه تنها دقت را افزایش می‌دهد، بلکه زمان اجرای پروژه را نیز بهینه می‌کند.
| خم استاندارد برای مهار میلگرد طولی | |||
|---|---|---|---|
| نوع قلاب | قطر میلگرد (mm) | حداقل قطر داخلی خم (mm) | طول مستقیم پس از خم |
| قلاب 90 درجه | 10 تا 25 | 6db | 4db |
| 28 تا 34 | 8db | ||
| 36 تا 55 | 10db | ||
| قلاب 180 درجه | 10 تا 25 | 6db | 4db و 65 میلی متر، هرکدام بزرگتر است |
| 28 تا 34 | 8db | ||
| 36 تا 55 | 10db | ||
خم 1 به 6 میلگرد چیست و کجا کاربرد دارد؟
خم 1 به 6 میلگرد یک تکنیک مهم در مهندسی ساختمان است که امکان تغییر تدریجی ابعاد ستون‌ها را فراهم می‌کند. در این روش، برای هر 6 سانتی‌متر ارتفاع، می‌توان میلگرد را 1 سانتی‌متر به داخل خم کرد. این نوع خمکاری در دو زمینه اصلی کاربرد دارد:
تغییر ابعاد ستون در ارتفاع
به‌عنوان مثال، فرض کنید که ابعاد یک ستون در طبقه اول 70×70 سانتی‌متر است و قرار است به 60×60 سانتی‌متر در طبقه بعدی تغییر یابد. در این صورت، با استفاده از خم 1 به 6، می‌توان در نقطه اتصال بین دو طبقه، ابعاد ستون را به‌طور تدریجی کاهش داد. برای این کار، اگر ضخامت سقف 30 سانتی‌متر باشد، با تقسیم 30 به 6، به عدد 5 می‌رسیم؛ بنابراین می‌توان هر ضلع ستون را به اندازه 5 سانتی‌متر کاهش داد. این روش به‌ویژه در ستون‌های میانی کاربرد دارد. برای ستون‌های لبه‌ای، ابعاد ستون باید از ضلع داخلی تغییر یابد و ضلع بیرونی بدون تغییر باقی بماند.
وصله میلگردهای طولی ستون
خم 1 به 6 همچنین برای وصله میلگردهای طولی ستون‌ها استفاده می‌شود. به این ترتیب که میلگردهای بالایی و پایینی با خم 1 به 6 خم می‌شوند و به میلگردهای طرف مقابل متصل می‌گردند. این روش به ایجاد استحکام و پیوستگی در ساختار کمک می‌کند. نکته مهم این است که میلگردهای بالایی و پایینی باید در یک راستا قرار داشته باشند تا خاموت‌ها و میلگردها به‌طور صحیح و پیوسته در جای خود قرار گیرند.
نکات کلیدی
حداکثر طول تغییر داده شده با خم 1 به 6 باید کمتر از 7.5 سانتی‌متر از هر طرف ستون باشد. در صورتی که تغییر ابعاد بیشتر از این مقدار باشد، نیاز به استفاده از روش‌های دیگری خواهید داشت.
برای مثال، اگر بخواهید ابعاد یک ستون 70×70 سانتی‌متر را به 50×50 سانتی‌متر کاهش دهید، چون نیاز به کاهش 10 سانتی‌متری در هر طرف دارید (بیش از 7.5 سانتی‌متر)، نمی‌توانید از خم 1 به 6 استفاده کنید و باید روش دیگری را انتخاب نمایید.
این دو کاربرد از خم 1 به 6 میلگرد به شما کمک می‌کند تا در طراحی و ساخت ستون‌ها به شکل مؤثری عمل کنید و ایمنی و استحکام سازه‌های بتنی و فولادی را تضمین نمایید.
جمع‌بندی
در نهایت، انواع خمکاری میلگرد نه تنها یک فرآیند فنی است، بلکه هنری در ساخت و ساز است. با انواع مختلف این فرآیند، از خم 90 درجه تا خم 1 به 6، هر کدام به ما کمک می‌کند تا ساختارهای قوی و زیبا بسازیم. این تکنیک‌ها برای تغییر ابعاد، افزایش استحکام و ایجاد اتصالات مؤثر در ستون‌ها ضروری‌اند. با شناخت این روش‌ها، می‌توانیم به طراحی‌های خلاقانه‌تری دست یابیم و ایمنی سازه‌های خود را تضمین کنیم. بیایید با هم دنیای خمکاری میلگرد را کشف کنیم!