وقتی به سازه‌های بتنی و فولادی نگاه می‌کنیم، شاید از بیرون فقط بتن و آهن ببینیم، اما نیروی اصلی که این سازه‌ها را محکم و استوار نگه می‌دارد، میلگردها هستند. میلگردها مثل اسکلت بدن، باعث افزایش مقاومت و پایداری ساختمان می‌شوند و بدون حضورشان، ساختمان‌ها توان تحمل بار و لرزه‌ها را نخواهند داشت. از میلگردهای ساده گرفته تا آجدار در کاربردهای مختلف، هر نوع میلگرد وظیفه‌ای خاص و حیاتی دارد. در این مقاله، با کاربرد انواع میلگرد در ساختمان‌سازی آشنا می‌شوید تا بدانید که چگونه این جزئیات به ظاهر ساده، ایمنی و استحکام را برای ساختمان‌ها به ارمغان می‌آورند.
کاربرد انواع میلگرد در ساخت و ساز
در پروژه‌های ساخت‌وساز، میلگردها نقش کلیدی در استحکام‌بخشی و پایداری سازه‌ها ایفا می‌کنند و در ترکیب با بتن به مقابله با نیروهای فشاری و کششی کمک می‌کنند. بتن به‌تنهایی در برابر کشش مقاومت کمتری دارد و میلگردها با تحمل این تنش‌ها، از ترک‌خوردگی و فرسایش سازه جلوگیری می‌کنند. میلگردها، با افزایش انعطاف و استحکام سازه، آن را در برابر عوامل محیطی مانند زلزله، باد و فشارهای خارجی مقاوم می‌کنند. استفاده صحیح از انواع میلگرد همچنین عمر مفید سازه را به‌طور چشمگیری افزایش داده و بهره‌وری آن را در طولانی‌مدت تضمین می‌کند.
میلگرد حرارتی
میلگرد حرارتی، که به نام آرماتور حرارتی نیز شناخته می‌شود، نوعی میلگرد است که برای کاهش تنش‌های حرارتی در بتن و جلوگیری از ترک‌خوردگی ناشی از تغییرات دما به کار می‌رود. این میلگردها با کنترل انبساط و انقباض بتن تحت شرایط دمایی، دوام و استحکام سازه‌های بتنی را افزایش می‌دهند. در سقف‌هایی مانند تیرچه‌بلوک، میلگردهای حرارتی در بخش بالایی بتن به شکل شبکه‌ای و با فاصله معین تعبیه می‌شوند. اگرچه میلگرد حرارتی از میلگردهای معمولی گران‌تر است، اما نقش آن در حفظ یکپارچگی بتن، به‌ویژه در سازه‌های حساس، ارزشمند محسوب می‌شود و از ترک‌های ناشی از تنش‌های حرارتی جلوگیری می‌کند.
میلگرد بستر
میلگرد بستر یکی از انواع میلگردهای تقویتی است که به افزایش مقاومت دیوارهای ملاتی در برابر فشارهای افقی و نیروهای کششی کمک می‌کند. این نوع میلگردها که از مفتول‌های فولادی طولی و عرضی ساخته شده‌اند، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در بین ردیف‌های ملات و واحدهای ساختمانی قرار می‌گیرند. این مفتول‌های فولادی معمولاً به شکل خرپایی یا نردبانی جوش داده می‌شوند، و با جای‌گیری در درزهای ملات دیوار، پایداری اتصالات داخلی را بالا می‌برند. میلگرد بستر به عنوان روشی مؤثر برای تقویت دیوارها به کار می‌روند و در مقایسه با روش‌های سنتی، عملکرد بسیار بهتری در تثبیت و پایداری سازه ارائه می‌دهند.
مطابق با مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، استفاده از میلگرد بستر به عنوان یکی از بهترین شیوه‌های تقویت دیوارهای ملاتی محسوب می‌شود.
میلگرد کمرکش
میلگرد کمرکش نوعی میلگرد تقویتی است که برای افزایش استحکام سازه‌های بتنی در برابر نیروهای خمشی و کششی طراحی شده است. این میلگردها که غالباً سطح آجدار دارند، به‌طور خاص با ایجاد چسبندگی بیشتر به بتن، استحکام سازه را بالا می‌برند. میلگرد کمرکش معمولاً در بخش‌هایی از سازه که تنش زیادی را تجربه می‌کنند، مانند پل‌ها، سازه‌های مرتفع و دیوارهای برشی استفاده می‌شوند. ویژگی بارز میلگرد کمرکش قلاب‌هایی در دو انتهای آن است که باعث ایجاد یک اتصال قوی با بتن می‌شود و سازه را در برابر لرزش و خمش پایدارتر می‌کند.
با استفاده از این میلگردها، ایمنی سازه در برابر فشارها و تغییرات ناگهانی افزایش یافته و طول عمر آن بهبود می‌یابد، چرا که نیروهای وارد بر سازه را بهتر توزیع کرده و مقاومت بتن را در برابر شکستگی بیشتر می‌کند.
میلگرد ژوئن
میلگرد ژوئن یا کلاف عرضی، میلگردی است که به‌صورت عمود بر تیرچه‌ها در سازه‌های بتنی نصب می‌شود و نقش مهمی در تثبیت سقف و کاهش لرزش آن دارد. میلگرد ژوئن به‌ویژه در سقف‌هایی با طول تیرچه بیش از ۴ متر ضروری است، زیرا به‌عنوان تکیه‌گاهی جانبی برای تیرچه‌ها عمل کرده و پایداری بیشتری به سازه می‌بخشد. کلاف عرضی موجب توزیع یکنواخت‌تر نیروها می‌شود و به جلوگیری از خمیدگی تیرچه‌ها کمک می‌کند. رعایت ابعاد مناسب کلاف نیز از نکات مهم در بهبود عملکرد این بخش از سازه است.
میلگرد تقویتی
میلگرد تقویتی، نوعی میلگرد فولادی با استحکام بالا است که برای افزایش مقاومت سازه‌ها در برابر نیروهای کششی و فشاری به کار می‌رود. این میلگردها با ابعاد و قطرهای مختلف تولید می‌شوند و اغلب در سازه‌های حساس مانند پل‌ها، برج‌ها، و ساختمان‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. طراحی میلگرد تقویتی به گونه‌ای است که به ساختارهای بتنی دوام بیشتری می‌بخشد و مانع از ایجاد ترک‌های ناشی از فشارهای جانبی و بارهای سنگین می‌شود. به‌طور خلاصه، میلگرد تقویتی با توزیع بهتر تنش‌ها به افزایش عمر و پایداری سازه کمک می‌کند.
میلگرد نرمال
میلگرد نرمال نوعی میلگرد با طول کمتر از ۱۲ متر است که برای استفاده در بخش‌هایی از سازه به کار می‌رود که نیازی به میلگردهای کامل ۱۲ متری نیست. این میلگردها در اندازه‌هایی بین ۳.۲ تا ۱۱.۸ متر تولید می‌شوند، و به دلیل مقرون‌به‌صرفه بودن در ساخت‌وسازهای خاص، بدون نیاز به برش میلگردهای استاندارد، کاربرد دارند. از این رو، میلگرد نرمال انتخاب مناسبی برای پروژه‌هایی با الزامات ویژه هستند که به میلگردهایی در طول کمتر از استاندارد ۱۲ متر نیاز دارند.
میلگرد سردار
میلگرد سردار، یا میلگرد کلاهک‌دار، میلگردی است که در یک یا هر دو سر آن، کلاهک‌های فولادی تعبیه شده است. این میلگردها به دلیل ویژگی خاص خود، در شرایطی که فضای محدود و متراکم است، به‌ویژه در پی و فونداسیون ساختمان‌ها، کاربرد بسیاری دارند. در ساختارهای بتنی، گاهی استفاده از میلگردهای خم‌شده باعث شلوغی در محل می‌شود و نفوذ کامل بتن را به خطر می‌اندازد. میلگرد سردار، با طراحی خود، از تجمع بیش‌ازحد میلگرد جلوگیری کرده و کمک می‌کند بتن‌ریزی به‌صورت یکنواخت و باکیفیت انجام شود.
در استانداردهای ایران، میلگرد سردار به عنوان نوعی میلگرد آجدار تعریف شده که سر آن با کلاهک‌های مقاوم تقویت شده تا عملکرد بهتری در نگهداری سازه ایجاد کند. این میلگردها به‌ویژه در نقاط حساس سازه‌ای که به مقاومت و چسبندگی بیشتر نیاز دارند، موثر هستند و از اختلال در استحکام فونداسیون جلوگیری می‌کنند.
میلگرد همبندی
میلگرد همبندی یکی از اجزای مهم در ساخت‌وساز است که برای ایمنی الکتریکی سازه‌ها به کار می‌رود. این میلگرد وظیفه اتصال بخش‌های فلزی ساختمان مانند ستون‌ها و تیرها را بر عهده دارد و از ایجاد اختلاف‌پتانسیل بین آنها جلوگیری می‌کند. با استفاده میلگرد همبندی برای این کار، احتمال وقوع خطراتی مانند برق‌گرفتگی، آسیب به تجهیزات برقی و حتی آتش‌سوزی به حداقل می‌رسد.
این میلگرد در نقش یک هادی الکتریکی عمل می‌کند و با یکپارچه‌سازی اجزای فلزی سازه، ولتاژهای ناخواسته را خنثی کرده و ایمنی ساختمان را تضمین می‌کند.
میلگرد پیچشی
میلگرد پیچشی یا آرماتور پیچشی، به آرماتوری اطلاق می‌شود که برای تأمین لنگر پیچشی در قطعات مختلف سازه به کار می‌رود. این میلگردها وظیفه تقویت و مقابله با نیروهای پیچشی را بر عهده دارند و می‌توانند شامل خاموت‌های قائم بسته، دورپیچ‌ها یا آرماتورهای طولی باشند. توزیع میلگرد پیچشی باید به صورت یکنواخت در اطراف مقطع موردنظر انجام شود.
میلگرد پیچشی نوع خاصی از میلگرد نیست، بلکه به دلیل محل کاربرد و نقش آن در سازه به این نام شناخته می‌شود. از جمله ویژگی‌های آن، آجدار بودن و انتخاب سایز بر اساس نیاز پروژه است.
میلگرد HSD
میلگرد HSD، که به میلگرد تقویت‌شده با استحکام بالا نیز معروف است، یکی از انواع میلگردهای آجدار بوده که برای تقویت سازه‌ها در صنعت ساخت‌وساز استفاده می‌شود. سطح برآمده و آج‌های میگلرد HSD باعث بهبود اتصال آن با بتن و کاهش لغزش می‌شود.
میلگردهای HSD به دلیل خواص مکانیکی برتر، مانند تحمل تنش‌های فشاری و کششی بالا، گزینه‌ای ایده‌آل برای پروژه‌های سنگین هستند. این میلگردها در قطرهای متنوع از 4 تا 50 میلی‌متر تولید می‌شوند تا برای انواع سازه‌ها مناسب باشند.
میلگرد زیگزاگ
میلگرد زیگزاگ، که به خرپای فولادی نیز شهرت دارد، یکی از اجزای کلیدی در ساخت‌وساز است. این میلگرد از ترکیب میلگردهای آجدار نوع A3 و میلگردهای ساده ساخته می‌شود و به دلیل طراحی خاص خود، استحکام و باربری بالایی ارائه می‌دهد. اتصالات آن به دو روش جوشی یا قلابی انجام می‌گیرد.
میلگرد زیگزاگ به‌عنوان یک محصول پیش‌ساخته، معمولاً در کارگاه‌ها تولید و به محل پروژه منتقل می‌شود. میلگرد زیگزاگ در ساخت سقف‌ها، پل‌های معلق و سایر بخش‌هایی که به مقاومت بالا نیاز دارند، به‌طور گسترده استفاده می‌شود.
میلگرد ترانس
میلگرد ترانس نوعی میلگرد خاص با سطحی کاملاً صاف و صیقلی است که هیچ‌گونه آج یا برآمدگی ندارد. این میلگرد با ظاهر زیبا و مقاومت بالا، علاوه بر کاربردهای ساختمانی، در مصارف تزئینی مانند فرفورژه و شبکه‌بندی نیز استفاده می‌شود.
فرآیند تولید آن شامل نورد گرم و سپس پولیش‌زنی برای یکدست‌کردن سطح است. دو نوع تک‌پولیش و دو‌پولیش از میلگرد ترانس وجود دارد. کارخانه‌هایی مانند ذوب‌آهن، نیشابور و ظفر بناب این محصول را تولید می‌کنند، که به‌دلیل کیفیت سطح و ظاهر جذاب، مورد توجه خریداران قرار گرفته است.
جمع‌بندی
در پایان مقاله “کاربرد انواع میلگرد در ساختمان‌سازی”، می‌توان گفت که انتخاب میلگرد مناسب، نه تنها بر اساس نوع کاربرد، بلکه با توجه به نیازهای خاص سازه‌ای، از جمله استحکام، مقاومت در برابر حرارت، و هزینه ها، بسیار مهم است. هر نوع میلگرد با ویژگی‌های خاص خود، برای تقویت بتن و افزایش ایمنی ساختمان طراحی شده است. بنابراین، آگاهی از انواع میلگردها و انتخاب درست آنها می‌تواند تأثیر زیادی در موفقیت و طول عمر سازه داشته باشد.