درز انقطاع یکی از مفاهیم کلیدی در ساخت و ساز است که شاید به گوش بسیاری از ما نخورده باشد، اما نقشی اساسی در ایمنی و پایداری ساختمان‌ها ایفا می‌کند. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که در هنگام زلزله یا حرکات زمین، ساختمان‌های بزرگ چگونه از آسیب‌های جدی حفظ می‌شوند؟ یا چرا بین برخی از ساختمان‌ها فاصله‌ای مشخص وجود دارد؟ اینجاست که مفهوم درز انقطاع وارد می‌شود. امروز در فولادسل توضیح می‌دهیم که درز انقطاع چیست، چرا وجود آن در ساختمان‌ها ضروری است و چگونه می‌تواند از خسارات و ریسک‌های ناشی از زلزله و سایر حرکات ناگهانی زمین جلوگیری کند. با ما همراه باشید تا بیشتر با این موضوع مهم آشنا شوید.
درز انقطاع چیست؟
وقتی صحبت از ایمنی در برابر زلزله می‌شود، پرسش اصلی این است که درز انقطاع چیست و چگونه می‌تواند خطرات احتمالی را کاهش دهد. درز انقطاع یا separation joint in buildings به فضایی گفته می‌شود که بین دو ساختمان مجاور یا بین دو بخش از یک ساختمان قرار داده می‌شود تا از انتقال نیروها و لرزش‌های ناشی از زلزله، باد یا حرکات زمین به سازه‌های مجاور جلوگیری شود. این فاصله معمولاً به عنوان یک شکاف باریک طراحی می‌شود و بسته به ارتفاع و اندازه ساختمان، می‌تواند از چند سانتی‌متر تا حتی چند متر متغیر باشد.
دلایل استفاده از درز انقطاع در ساختمان
برای اینکه بدانیم درز انقطاع چیست، باید به نقش آن در جلوگیری از انتقال نیروهای لرزه‌ای بین سازه‌های مجاور توجه کنیم. اهمیت درز انقطاع بیشتر در مناطق زلزله‌خیز به چشم می‌آید، جایی که تکان‌های شدید زمین می‌تواند باعث برخورد ساختمان‌ها به یکدیگر و ایجاد آسیب‌های جدی شود. با ایجاد این فاصله، هر ساختمان می‌تواند به صورت مستقل حرکت کند و ارتعاشات حاصل از زلزله به سازه مجاور منتقل نمی‌شود. همچنین، درز انقطاع می‌تواند از تغییرات دمایی که ممکن است باعث انبساط یا انقباض مصالح ساختمانی شود نیز جلوگیری کند.
در واقع، هدف اصلی درز انقطاع این است که ساختمان‌ها به جای اینکه تحت فشار و نیروهای اضافه قرار بگیرند، فضای کافی برای جابه‌جایی و انعطاف داشته باشند و این موضوع به افزایش پایداری و ایمنی ساختمان در برابر خطرات طبیعی کمک می‌کند.
نحوه محاسبه اندازه درز انقطاع
بسیاری از مهندسان ساختمان باید بدانند درز انقطاع چیست تا بتوانند در طراحی و اجرای پروژه‌های خود ایمنی سازه را تضمین کنند. این اندازه‌گیری‌ها تحت تأثیر عواملی مانند ارتفاع ساختمان، نوع سازه و موقعیت جغرافیایی (میزان زلزله‌خیزی منطقه) قرار دارند. محاسبه صحیح درز انقطاع یکی از مهم‌ترین مواردی است که به ایمنی و پایداری سازه کمک می‌کند و معمولاً بر اساس آیین‌نامه‌ها و استانداردهای مهندسی صورت می‌گیرد. در ادامه روش‌های مختلف محاسبه برای ساختمان‌ها با تعداد طبقات مختلف بررسی می‌شود.
درز انقطاع برای ساختمان‌های تا 8 طبقه
در ساختمان‌هایی که تا 8 طبقه ارتفاع دارند، اندازه درز انقطاع نسبت به ارتفاع سازه و شرایط زمین‌لرزه‌ای منطقه تعیین می‌شود. طبق آیین‌نامه‌ها، معمولاً برای این نوع ساختمان‌ها فاصله‌ای در حدود 1 تا 2 سانتی‌متر به ازای هر طبقه در نظر گرفته می‌شود. به این معنا که اگر یک ساختمان 6 طبقه باشد، اندازه درز انقطاع آن باید حدود 6 تا 12 سانتی‌متر باشد. این فاصله امکان جابه‌جایی سازه در اثر نیروهای زلزله را فراهم کرده و از برخورد ساختمان با سازه‌های مجاور جلوگیری می‌کند.
درز انقطاع برای ساختمان‌های بالای 8 طبقه
برای ساختمان‌های بلندتر (بیش از 8 طبقه)، محاسبات پیچیده‌تر می‌شوند و نیاز به بررسی دقیق‌تری دارند. هرچه ارتفاع ساختمان بیشتر شود، میزان حرکت احتمالی سازه در هنگام زلزله نیز افزایش می‌یابد، بنابراین درز انقطاع بزرگتری لازم است. در این حالت، معمولاً به ازای هر طبقه بالاتر از 8، اندازه درز انقطاع ممکن است افزایش یابد و به حدود 2 تا 3 سانتی‌متر برای هر طبقه برسد. همچنین باید در نظر داشت که عوامل دیگری مانند نوع خاک و میزان زلزله‌خیزی منطقه نیز بر این محاسبات تأثیر دارند. بنابراین، برای ساختمان‌های بلندتر و پیچیده‌تر، معمولاً از نرم‌افزارهای پیشرفته برای محاسبه دقیق درز انقطاع استفاده می‌شود.
فرمول محاسبه درز انقطاع در حالات خاص
در برخی شرایط خاص، مانند ساخت و ساز در مناطقی که زلزله‌های شدیدتر و با دوره بازگشت کوتاه‌تری اتفاق می‌افتد، از فرمول‌های خاصی برای محاسبه درز انقطاع استفاده می‌شود.
این فرمول بر اساس دو جابجایی مستقل سازه‌های مجاور است و هدف آن تعیین حداکثر فاصله‌ای است که این دو سازه باید از یکدیگر داشته باشند تا در زمان زلزله به هم برخورد نکنند. جابجایی سازه‌ها می‌تواند از طریق تحلیل دینامیکی سازه و بر اساس ضوابط آیین‌نامه‌های زلزله‌محور مشخص شود.
محاسبه دقیق درز انقطاع برای ساختمان‌ها، مخصوصاً در مناطق زلزله‌خیز، یکی از عوامل کلیدی در حفظ پایداری و ایمنی سازه‌ها است. توجه به ارتفاع ساختمان، تعداد طبقات، نوع خاک و شرایط منطقه‌ای می‌تواند به طراحان و مهندسان کمک کند تا درز انقطاع مناسبی را برای هر پروژه تعیین کنند و از آسیب‌های احتمالی در آینده جلوگیری کنند.
انواع درز انقطاع
درزهای انقطاع بخش مهمی از طراحی سازه‌ها هستند که به منظور جلوگیری از ایجاد آسیب‌های مختلف در ساختمان‌ها تعبیه می‌شوند. بسته به نوع کاربرد و محل استفاده، این درزها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در ادامه، به معرفی و توضیح انواع درزهای انقطاع می‌پردازیم.
درزهای اجرایی
درزهای اجرایی که به عنوان درزهای ساخت نیز شناخته می‌شوند، به منظور تسهیل عملیات بتن‌ریزی و مدیریت حجم آن طراحی می‌شوند. به دلیل محدودیت‌هایی که در حجم بتن‌ریزی وجود دارد، این درزها برای توقف موقت عملیات و ادامه بتن‌ریزی در زمان‌های بعدی استفاده می‌شوند. یکی از نکات مهم در اجرای درزهای اجرایی، حفظ پیوستگی بین بتن و میلگرد در دو قسمت مجاور است، به‌طوری‌که سازه همچنان استحکام و مقاومت کافی داشته باشد. به همین خاطر قیمت میلگرد در هزینه‌های نهایی درزهای اجرایی موثر است. اگر عملیات بتن‌ریزی بیش از ۳۰ دقیقه متوقف شود، برای ادامه کار باید درز اجرایی ایجاد شود تا از بروز مشکلات ساختاری جلوگیری شود.
درزهای انقباضی
درزهای انقباضی نوعی درز حرکتی هستند که به‌منظور جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن به دلیل جمع‌شدگی آن ایجاد می‌شوند. هنگامی که بتن خشک می‌شود، تمایل به جمع‌شدن دارد که ممکن است منجر به ایجاد ترک‌های ناخواسته در سازه شود. برای جلوگیری از این ترک‌ها، درزهای انقباضی در مکان‌های مشخص تعبیه می‌شوند تا تنش‌های ناشی از انقباض به‌طور کنترل‌شده تخلیه شود. عدم اجرای مناسب این درزها، به‌ویژه در سطوح بزرگ مانند پیاده‌روها و دیوارهای بتنی، می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی‌های وسیع و آسیب به سازه شود.
درزهای انبساطی
درزهای انبساطی نیز نوعی دیگر از درزهای حرکتی هستند که به‌منظور فراهم کردن فضای کافی برای انبساط و انقباض سازه در اثر تغییرات دمایی تعبیه می‌شوند. با تغییرات دما، مواد ساختمانی مانند بتن منبسط یا منقبض می‌شوند و در صورت عدم وجود درز انبساطی، این تغییرات دمایی می‌تواند موجب ترک‌خوردگی سازه شود. درزهای انبساطی به سازه اجازه می‌دهند تا به‌طور آزادانه با تغییرات دما حرکت کند و از ایجاد ترک و آسیب جلوگیری شود.
درزهای کنترلی
درزهای کنترلی برای مدیریت و کاهش تنش‌های وارد بر سازه‌ها در اثر انبساط و انقباض بتن به دلیل تغییرات دمایی یا سایر عوامل طراحی شده‌اند. این درزها با ایجاد شکاف‌های کنترل‌شده در نقاط مشخص، به بتن اجازه می‌دهند که به‌جای ترک‌خوردن در مکان‌های نامطلوب، در نواحی از پیش تعیین‌شده منقبض یا منبسط شود. این نوع درزها از کاهش مقاومت سازه و ترک‌خوردگی ناشی از تنش‌های حرارتی جلوگیری می‌کنند و پایداری کلی سازه را تضمین می‌کنند.
درزهای نشست
درزهای نشست برای جلوگیری از نشست‌های نامساوی بین دو ساختمان یا دو بخش مختلف یک سازه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع درزها زمانی استفاده می‌شوند که دو ساختمان مجاور دارای مشخصات متفاوتی از نظر سازه‌ای و وزن باشند. به‌عنوان مثال، اگر یکی از ساختمان‌ها سنگین‌تر از دیگری باشد، احتمال اینکه نشست زمین برای آن بیشتر باشد، وجود دارد. درزهای نشست با جدا کردن سازه‌ها از یکدیگر، از انتقال نیروها و نشست‌های نابرابر جلوگیری کرده و از ایجاد آسیب‌های ساختاری و ترک‌خوردگی بین ساختمان‌ها ممانعت می‌کنند.
هر نوع درز انقطاع نقش خاصی در افزایش ایمنی و پایداری ساختمان‌ها دارد. از درزهای اجرایی که در پروسه ساخت کمک می‌کنند تا درزهای حرکتی مانند انقباضی و انبساطی که از آسیب‌های ناشی از تغییرات دما جلوگیری می‌کنند، همه این درزها به حفظ سلامت سازه و جلوگیری از بروز آسیب‌های مختلف کمک می‌کنند. انتخاب و اجرای صحیح این درزها بر اساس نوع سازه و شرایط محیطی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نحوه اجرای درز انقطاع
اجرای صحیح درز انقطاع یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت و ساز است که تأثیر مستقیمی بر ایمنی و پایداری ساختمان‌ها دارد. هدف از اجرای درز انقطاع، جلوگیری از انتقال نیروها و لرزش‌های ناشی از زلزله، انبساط و انقباض حرارتی، یا نشست‌های غیر یکنواخت بین سازه‌های مجاور است. نحوه اجرای این درز بستگی به نوع سازه، ارتفاع ساختمان و شرایط محیطی دارد. در ادامه به نحوه اجرای درز انقطاع و نکات مهم آن می‌پردازیم.
- فاصله‌گذاری بین ساختمان‌ها
یکی از روش‌های ساده اجرای درز انقطاع، فاصله‌گذاری مستقیم بین دو ساختمان یا دو بخش از یک سازه است. در این روش، یک شکاف مشخص به عنوان فضای خالی در نظر گرفته می‌شود که به سازه‌ها اجازه می‌دهد تا در زمان زلزله یا دیگر عوامل خارجی به صورت مستقل از هم حرکت کنند. این فاصله باید به گونه‌ای باشد که در هنگام حرکت سازه‌ها، هیچ برخوردی بین آن‌ها اتفاق نیفتد. اندازه این فاصله بر اساس محاسبات مهندسی و بر مبنای ارتفاع و نوع سازه تعیین می‌شود. - استفاده از مصالح انعطاف‌پذیر
در برخی موارد، به‌جای اینکه این فاصله به صورت کاملاً خالی باقی بماند، از مصالح انعطاف‌پذیر مانند لاستیک یا مواد فشرده‌سازی شده برای پر کردن این فضا استفاده می‌شود. این مصالح به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند لرزش‌ها و حرکات ناگهانی را جذب کرده و از انتقال مستقیم آن‌ها به سازه‌های مجاور جلوگیری کنند. لاستیک‌های مخصوص یا مواد پلیمری که خاصیت انعطاف‌پذیری و جذب شوک دارند، برای این منظور ایده‌آل هستند. این روش معمولاً در پروژه‌های پیچیده‌تر یا در ساختمان‌های بلند که نیروهای بیشتری به سازه وارد می‌شود، کاربرد دارد. - نصب پروفیل‌های درز انقطاع
در مواردی که اجرای درز انقطاع به شکلی دقیق‌تر نیاز باشد، از پروفیل‌های درز انقطاع استفاده می‌شود. این پروفیل‌ها از موادی مانند آلومینیوم، فولاد ضدزنگ، یا پلاستیک‌های مقاوم ساخته شده‌اند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند درز را بپوشانند و در عین حال اجازه حرکت آزادانه به سازه‌ها بدهند. پروفیل‌های درز انقطاع معمولاً در نواحی بیرونی ساختمان، مانند نمای خارجی یا محل اتصال دو بخش ساختمان، نصب می‌شوند. این پروفیل‌ها نه تنها نقش محافظتی دارند، بلکه ظاهر زیبایی به ساختمان می‌بخشند و از ورود آب یا گرد و غبار به داخل شکاف جلوگیری می‌کنند. - درز انقطاع در سازه‌های بتنی
در سازه‌های بتنی، اجرای درز انقطاع به دقت و رعایت نکات فنی بیشتری نیاز دارد. در این نوع سازه‌ها، نوارهای فشرده‌سازی شده و مواد مقاوم در برابر آب معمولاً برای پر کردن درزها استفاده می‌شوند تا علاوه بر جذب لرزش‌ها، از نفوذ آب به داخل بتن جلوگیری شود. همچنین در این نوع سازه‌ها، رعایت فاصله دقیق بین دو بخش سازه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا بتن به تغییرات دما حساس است و انبساط و انقباض ناشی از آن می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی شود.
نکات و توصیه‌های اجرایی درز انقطاع چیست؟
با توجه به اهمیت ایمنی سازه‌ها، ضروری است که بدانیم درز انقطاع چیست و چه نکاتی در بکارگیری آن برای ساخت و ساز باید رعایت شود.
- محاسبات دقیق
اندازه درز انقطاع باید بر اساس آیین‌نامه‌ها و محاسبات دقیق مهندسی تعیین شود. این فاصله نباید به‌طور دلخواه انتخاب شود، زیرا کوچک بودن آن می‌تواند منجر به برخورد سازه‌ها و ایجاد خسارت‌های جدی شود. - استفاده از مصالح مناسب
برای پر کردن درز انقطاع، باید از مصالحی استفاده شود که هم انعطاف‌پذیر باشند و هم مقاومت کافی در برابر شرایط محیطی داشته باشند. لاستیک‌ها و مواد پلیمری انعطاف‌پذیر از جمله مصالح رایج برای این کار هستند. - توجه به شرایط جوی
در مناطقی که دما به‌صورت فصلی تغییرات زیادی دارد، اجرای درزهای انبساطی با مصالح مناسب از اهمیت بالاتری برخوردار است. مصالح باید توانایی تحمل انبساط و انقباض‌های حرارتی را داشته باشند. - رعایت تمیزی در اجرا
در هنگام اجرای درز انقطاع، باید از ورود مواد زائد مانند شن، خاک، یا گرد و غبار به داخل درز جلوگیری شود. این مواد می‌توانند عملکرد درز انقطاع را مختل کنند و مانع از حرکت آزادانه سازه‌ها شوند. - نگهداری و بررسی دوره‌ای
درزهای انقطاع باید به‌صورت دوره‌ای مورد بررسی قرار گیرند تا از کارکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل شود. پروفیل‌ها یا مواد پرکننده ممکن است با گذشت زمان دچار فرسودگی شوند و نیاز به تعویض یا تعمیر داشته باشند.
اجرای درز انقطاع به شکل صحیح و مطابق با استانداردهای مهندسی، نقش حیاتی در ایمنی و پایداری ساختمان‌ها ایفا می‌کند. بسته به نوع سازه، شرایط محیطی و میزان لرزش‌های محتمل، روش‌های مختلفی برای اجرای درز انقطاع وجود دارد. استفاده از مصالح مناسب، محاسبات دقیق و رعایت نکات فنی در اجرا، از مهم‌ترین عوامل موفقیت در ایجاد درز انقطاعی موثر و کارآمد است.
کنترل درز انقطاع
کنترل درز انقطاع یکی از مراحل مهم در طراحی و اجرای ساختمان‌ها است که باید به دقت انجام شود تا از ایجاد خسارت به سازه‌ها، به ویژه در زمان زلزله و تغییرات محیطی، جلوگیری شود. درز انقطاع به عنوان فضایی بین دو سازه یا بین دو بخش از یک ساختمان تعریف می‌شود که به سازه‌ها اجازه می‌دهد بدون انتقال نیروها و لرزش‌ها به یکدیگر، به‌طور مستقل حرکت کنند. طبق آیین‌نامه 2800، نحوه محاسبه و اجرای درز انقطاع از اهمیت بالایی برخوردار است و این فرآیند تحت شرایط خاصی کنترل می‌شود.
تراز پایه در طراحی ساختمان
یکی از مفاهیم کلیدی در کنترل درز انقطاع، تراز پایه ساختمان است. تراز پایه به سطحی از سازه اشاره دارد که در زمان زلزله، حرکت زمین و سازه از آن نقطه به بالا آغاز می‌شود. این تراز برای تعیین میزان نیروی وارد شده به ساختمان و نحوه رفتار آن در برابر نیروهای زلزله بسیار مهم است.
- برای ساختمان‌های بدون زیرزمین یا زیرزمین‌هایی که دیوارهای نگهبان به سازه متصل نیستند: در این حالت، تراز پایه از سطح بالای فونداسیون در نظر گرفته می‌شود.
- برای ساختمان‌های دارای زیرزمین با دیوارهای نگهبان متصل به سازه: در این شرایط، تراز پایه می‌تواند به نزدیک‌ترین سقف زیرزمین به سطح زمین طبیعی اطراف منتقل شود. البته دو شرط اصلی باید برقرار باشد:
- خاک طبیعی اطراف ساختمان باید متراکم باشد.
- دیوارهای نگهبان زیرزمین باید از بتن آرمه ساخته شده و سقف زیرزمین باید صلبیت کافی داشته باشد.
درز انقطاع در فونداسیون
در فونداسیون سازه‌ها، به دلیل اینکه جابجایی در زیر تراز پایه صفر در نظر گرفته می‌شود، نیاز به اعمال درز انقطاع برای فونداسیون وجود ندارد. اما در زمان اجرای ستون‌ها و ساختار فونداسیون، رعایت درز انقطاع برای اتصال صحیح ستون‌ها بسیار مهم است. در این قسمت، درز انقطاع را می‌توان با خاک یا دیگر مصالح مناسب پر کرد. اگر ساختمان کناری نیز زیرزمین داشته باشد، نیازی به دیوار حائل نیست و درز انقطاع در نظر گرفته می‌شود، اما اگر کنار ساختمان خاک باشد، باید از دیوار حائل برای جلوگیری از ریزش خاک زیر ساختمان مجاور استفاده کرد.
کنترل درز انقطاع برای سازه‌های مختلف
- کنترل درز انقطاع برای ساختمان‌های بتنی
در سازه‌های بتنی، کنترل درز انقطاع معمولاً در زمان آرماتوربندی و پیش از بتن‌ریزی ستون‌ها انجام می‌شود. برای این کار، فاصله بین پشت تنگ‌ها تا مرز زمین مجاور باید اندازه‌گیری شود. این فاصله شامل مجموع درز انقطاع و کاور بتن است. برای مثال، اگر درز انقطاع 8 سانتی‌متر و کاور بتن 5 سانتی‌متر باشد، فاصله پشت تنگ تا مرز زمین مجاور باید 13 سانتی‌متر باشد. این دقت در اجرای ستون‌های بتنی کمک می‌کند تا فاصله مناسب بین ساختمان و سازه‌های مجاور حفظ شود. - کنترل درز انقطاع برای ساختمان‌های فولادی
در ساختمان‌های فولادی، کنترل درز انقطاع در زمان نصب بیس پلیت و ستون‌های فلزی انجام می‌شود. برای این کار، فاصله از وجه بیرونی ستون فلزی تا مرز زمین مجاور باید به‌دقت اندازه‌گیری شود. این فاصله باید به گونه‌ای باشد که حرکت سازه در زمان زلزله یا دیگر عوامل محیطی بدون برخورد به ساختمان‌های اطراف صورت گیرد. - درز انقطاع در ساختمان‌های بنایی
در ساختمان‌های بنایی نیز درز انقطاع باید با توجه به استاندارد 2800 و با دقت در پلان معماری لحاظ شود. این درز به‌خصوص در زمان‌هایی که ساختمان‌های مجاور با ویژگی‌های مختلف در کنار هم ساخته می‌شوند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در ساختمان‌های بنایی، درز انقطاع باید به دقت در پلان لحاظ شده و کنترل شود تا از بروز ترک و آسیب‌های ساختاری جلوگیری شود.
نکات کلیدی در کنترل درز انقطاع چیست؟
- اندود نمای جانبی
در ساختمان‌هایی که از ملات ماسه سیمان یا پلاستر سیمان سفید برای اندود نمای جانبی استفاده می‌شود، ممکن است این مصالح درز انقطاع را پر کنند. این موضوع به ویژه در زیر تراز پایه اهمیتی ندارد، اما باید مراقب بود که این مصالح مانع حرکت سازه‌ها نشود. - پایش دوره‌ای
درزهای انقطاع باید به‌صورت دوره‌ای بررسی شوند تا مطمئن شویم که هیچ مانعی در این فضاها وجود ندارد و درزها عملکرد خود را به‌درستی انجام می‌دهند.
کنترل دقیق و صحیح درز انقطاع برای حفظ ایمنی و پایداری سازه‌ها ضروری است. از محاسبات دقیق مهندسی گرفته تا اجرای صحیح در فونداسیون و ستون‌ها، تمامی مراحل باید با دقت و مطابق استانداردها انجام شود. درز انقطاع به ساختمان‌ها اجازه می‌دهد که بدون انتقال نیروها و لرزش‌ها به یکدیگر، به‌صورت مستقل حرکت کنند و در زمان وقوع زلزله یا تغییرات دمایی، از بروز آسیب‌های جدی جلوگیری شود.
استانداردهای مربوط به درز انقطاع چیست؟
اجرای صحیح درز انقطاع بر اساس استانداردهای مهندسی، نقش مهمی در ایمنی و پایداری ساختمان‌ها ایفا می‌کند. در ایران، آیین‌نامه 2800 که مربوط به طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله است، اصلی‌ترین منبع در زمینه مقررات درز انقطاع محسوب می‌شود. این آیین‌نامه بر پایه مطالعات زلزله‌شناسی و مهندسی سازه تدوین شده و هدف آن کاهش خسارات سازه‌ای و جانی در زمان وقوع زلزله است.
اصول کلی آیین‌نامه 2800 برای درز انقطاع
- محاسبه فاصله مناسب
طبق آیین‌نامه 2800، فاصله درز انقطاع باید به گونه‌ای باشد که در زمان وقوع زلزله، ساختمان‌های مجاور به یکدیگر برخورد نکنند. این فاصله به ارتفاع سازه و نوع سازه بستگی دارد. برای مثال، ساختمان‌های بلندتر به دلیل حرکت‌های بیشتر نیاز به درز انقطاع بزرگتری دارند. - حداقل فاصله مجاز
برای هر طبقه ساختمان، حداقل فاصله درز انقطاع باید برابر با 0.005 ارتفاع ساختمان از تراز پایه در نظر گرفته شود. این مقدار به این دلیل انتخاب شده که در زمان وقوع زلزله، سازه بتواند بدون برخورد به ساختمان‌های مجاور حرکت کند. - استفاده در انواع ساختمان‌ها
درز انقطاع باید در تمامی انواع سازه‌ها اعم از بتنی، فولادی و حتی ساختمان‌های بنایی رعایت شود. در ساختمان‌های بنایی به دلیل ماهیت شکننده‌تر مصالح، این فاصله از اهمیت بیشتری برخوردار است تا از ترک خوردگی و آسیب‌های جدی جلوگیری شود.
استانداردهای مربوط به درز انقطاع، از جمله آیین‌نامه 2800، راهنمایی‌های دقیقی برای طراحی و اجرای این فاصله حیاتی بین سازه‌ها ارائه می‌دهند. رعایت این مقررات باعث می‌شود تا سازه‌ها در برابر نیروهای زلزله مقاومت بیشتری داشته باشند و خطر برخورد و آسیب به ساختمان‌های مجاور به حداقل برسد. مهندسان و معماران باید با دقت به این استانداردها پایبند باشند و در تمامی مراحل طراحی و اجرا، درز انقطاع را به‌درستی مد نظر قرار دهند تا ایمنی و پایداری ساختمان تضمین شود.
مصالح مناسب برای پرکردن درز انقطاع
برای پرکردن درز انقطاع، از مصالح ویژه‌ای استفاده می‌شود که به آن‌ها فیلر نیز گفته می‌شود. این مواد با ویژگی‌های انعطاف‌پذیر و مقاوم خود، مانع از انتقال لرزش‌ها و نیروهای خارجی به سازه می‌شوند. انتخاب مصالح مناسب برای پرکردن این درزها بسیار حائز اهمیت است، زیرا مصالح باید به نحوی باشند که بتوانند حرکت‌های ناشی از تغییرات محیطی مانند انبساط، انقباض و زلزله را به خوبی تحمل کنند و در طول زمان، کیفیت و عملکرد خود را حفظ کنند.
درز انقطاع در ساختمان‌های قدیمی
در ساختمان‌های قدیمی که فاقد درز انقطاع هستند، مشکلات سازه‌ای و پایداری زیادی به‌وجود می‌آید. در زمان ساخت این ساختمان‌ها، مفهوم درز انقطاع و استانداردهای مرتبط با آن چندان مورد توجه قرار نگرفته بود. به همین دلیل، این سازه‌ها به دلیل نبود فاصله مناسب بین ساختمان‌ها، بیشتر در معرض آسیب‌های جدی ناشی از زلزله و تغییرات محیطی قرار دارند.
مشکلات سازه‌ای ناشی از نبود درز انقطاع
- انتقال لرزش و نیرو بین ساختمان‌ها
- تغییرات دما و ترک‌خوردگی
- نشست نامتقارن سازه‌ها
جمع‌بندی درز انقطاع
درز انقطاع یکی از اجزای حیاتی در ساختمان‌های بلند و سازه‌های بزرگ است که می‌تواند از انتقال لرزش‌ها و تغییرات سازه‌ای بین بخش‌های مختلف جلوگیری کند. استفاده از این درز نه تنها به افزایش مقاومت ساختمان در برابر زلزله کمک می‌کند، بلکه می‌تواند عمر مفید ساختمان را افزایش داده و از هزینه‌های اضافی جلوگیری کند.