تسمه آهنی یا تسمه فلزی یکی از مقاطع پرکاربرد در صنایع مختلف مانند ساخت درب و پنجره فلزی، ساخت قطعات ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، تقویت سازه‌ها و پل‌ها و مواردی از این قبیل است. این محصول فلزی، از جنس مواد مختلفی مانند فولاد، آلومینیوم، برنج یا مس تولید میشود و ضخامت کم، اما طول و عرض قابل توجهی دارد. در ادامه، با اینکه تسمه فلزی چیست، چه انواعی دارد، چطور تولید میشود و در چه بخش‌هایی از صنایع کاربرد دارد، آشنا خواهید شد.
تسمه آهنی چیست؟
تسمه فلزی یا آهنی که با نام تسمه فولادی نیز شناخته میشود، نوعی نوار فلزی با ضخامت کم، اما طول و عرض زیاد است که به منظور ایجاد اتصال مستحکم بین اشیا و نگهداری اشیا در کنار یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول فلزی معمولاً از گریدهای مختلف فولاد معمولی و فولاد ضد زنگ ساخته میشود، اما در برخی موارد، از فلزات یا آلیاژهای فلزی دیگری مانند آلومینیوم، برنج یا مس نیز برای تولید این نوع تسمه استفاده میشود.
ماده اولیه برای تولید تسمه فلزی از جنس فولاد، انواع ورق‌های فولادی مانند ورق سیاه است. از این رو، قیمت این محصول، ارتباط مستقیمی با قیمت ورق سیاه دارد. در کنار این موارد، عوامل دیگری مانند وزن و ابعاد تسمه فلزی و همچنین، نوع فرایند به کار رفته در تولید این محصول نیز، از عوامل دیگری هستند که روی قیمت تسمه فلزی تأثیر می‌گذارند.
بد نیست بدانید که تسمه فلزی به انگلیسی با دو عبارت مختلف شناخته میشود. برای اشاره به تسمه فولادی به انگلیسی، از عبارت Metal strip استفاده میشود. این عبارت به انواع تسمه فلزی ساخته شده از جنس فولاد و فولاد ضد زنگ اشاره دارد. در مقابل، در صورتی که این محصولات از جنس فلزات دیگری مانند مس، آلومینیوم و برنج تولید شده باشند، برای اشاره به آنها، از عبارت Steel strip بهره می‌گیرند.
ویژگی‌های تسمه فلزی
انواع مدل‌های تسمه فلزی، محصولاتی ساده، اما با ویژگی‌های جالب و منحصر به فرد هستند؛ ویژگی‌هایی که این مقاطع فلزی را به یکی از پرکاربردترین محصولات در بخش‌های مختلف صنعت تبدیل کرده است. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
استحکام قابل توجه در برابر نیروهای کششی
انواع تسمه آهنی، محصولاتی با ضخامت کم هستند، اما این ضخامت تاثیری روی میزان استحکام آنها و مقاومتشان در برابر نیروهای کششی ندارد. به عبارت دیگر، استحکام کششی بالا به خصوص در نمونه‌های ساخته شده از فولاد و فولاد ضد زنگ، کلیدی‌ترین ویژگی تسمههای فلزی است.
انعطاف‌پذیری بالا
علاوه بر این ویژگی، تسمه فلزی انعطاف‌پذیری مناسب برای فرمدهی دارند و می‌توانید به راحتی و بدون نیاز به اعمال نیروی چندان زیادی، آنها را مطابق با نیاز خود به هر شکلی که می‌خواهید در بیاورید.
مقاومت در برابر سایش و ضربه
اگر انواع تسمه فلزی از جنس فولاد یا فولاد ضد زنگ تولید شوند، مقاومت قابل توجهی در مقابل ساییدگی و ضربه دارند. این مقاومت در تسمه آلومینیومی نیز کم و بیش مشابه با تسمه فولادی است، اما در مورد تسمههای ساخته شده از برنج و مس، مقاومت در برابر سایش و ضربه، کمی کمتر از انواع تسمه های فولادی و آلومینیومی است.
قابلیت جوشکاری و رنگ‌پذیری عالی
فولاد، فولاد ضد زنگ، آلومینیوم، برنج و مس، همگی جزو فلزاتی هستند که قابلیت جوشکاری دارند و در صورت نیاز برای محافظت بیشتر از تسمه، میتوان از پوشش‌های مختلفی (مانند رنگ) روی سطح آنها استفاده کرد.
قابلیت پانچ و سوراخ‌کاری آسان
هدف اصلی از تولید انواع تسمه فلزی، ایجاد یک اتصال بین دو محصول یا یک محصول و یک سطح (مانند دیوار) است. از این رو، امکان سوراخ کردن یا پانچ کردن، ساده‌ترین و البته، مهم‌ترین ویژگی این نوع تسمه‌ها به شمار می‌آید.
کاربردهای تسمه فلزی
ابعاد، کیفیت ساخت و جنس انواع تسمه های فلزی، سه فاکتور تعیین کننده در نوع کاربرد این محصولات در صنایع مختلف هستند. در ادامه، با برخی از کاربردهای شناخته شده انواع تسمه آهنی در صنایع آشنا خواهید شد.
ساخت درب و پنجره فلزی
انواع درب و پنجره‌ها در ساختمان‌های مختلف، علاوه بر ظاهر زیبایی که به سازه می‌بخشند، باید در مقابل انواع ضربه‌ها و فشارهای وارد شده نیز مقاوم باشند. بخش زیادی از این مقاومت توسط طراحی اصولی قاب درب و پنجره ایجاد میشود؛ و بخشی نیز، با استفاده از انواع تسمه فلزی تأمین میشود. این تسمه‌ها علاوه بر افزایش استحکام سازه، از فرسودگی درب و پنجره و تحمیل هزینه‌های تعمیرات این بخش از ساختمان به صاحبان آن جلوگیری می‌کنند.
وصله کردن سازه‌های فلزی و اسکلت‌های سبک
یکی از تکنیک‌های افزایش استحکام تیرآهن‌های به کار رفته در ساخت سازه‌های فلزی یا اسکلت‌های سبک و تقویت این مقاطع فلزی، استفاده از انواع تسمه های فولادی است. این تسمه‌ها با افزایش مقاومت تیرآهن‌ها در مقابل نیروهای کششی و فشاری، از ایجاد آسیب در سازه جلوگیری می‌کنند و عمر سازه را افزایش می‌دهند.
تولید نرده و حفاظ
انواع تسمه های فلزی، یکی از اصلی‌ترین قطعات اولیه برای تولید نرده‌ها و حفاظ‌های فلزی هستند. مقاومت کششی این تسمه‌ها در کنار قیمت مناسب این محصولات، تسمه آهنی را به بهترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین گزینه برای ایجاد حفاظت و مقاومت مناسب از این نوع سازه‌ها تبدیل کرده است.
تقویت سازه‌ها و پل‌ها
استحکام و ایمنی سازه‌ها در پروژههای عمرانی، اهمیت بسیار زیادی دارد. انواع تسمههای آهنی با مقاومت بالایی که در برابر فشار و کشش دارند، مانع از تغییر شکل سازه‌ها در زمان اعمال نیروهای شدید (مانند زلزله) به سازه میشوند.
صنایع حمل و نقل
یکی از کاربردهای اصلی انواع تسمه آهنی، استفاده از این محصولات در بسته‌بندی بارهای سنگین است. این نوع تسمه‌ها به دلیل استحکام بالایی که دارند، گزینه‌های بسیار مناسبی برای محکم نگه داشتن کالاها و بارهای سنگین و بزرگ است و مانع از حرکت این اشیا در طی جابجایی و آسیب زدن به کالاهای دیگر یا بروز حوادث مختلف میشوند.
علاوه بر این موارد، ساخت قطعات ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، ساخت انواع نوار نقاله، به‌کارگیری به عنوان تسمههای انتقال نیرو یا تسمه ماشین‌کاری، تقویت قطعات مکانیکی، ساخت برخی از دکوراسیون‌های صنعتی و ساخت بادبند و اتصالات، نمونه‌های دیگری از کاربرد انواع تسمه فلزی هستند.
انواع تسمه فلزی بر اساس جنس
تسمههای فلزی، از جنس‌های مختلفی مانند فولاد، فولاد ضد زنگ، آلومینیوم، مس و برنج ساخته میشوند و به تناسب جنسی که دارند، استحکام، کیفیت و طول عمر خاصی را در اختیار خریداران قرار می‌دهند.
تسمه فولادی ساده
این نوع تسمه فولادی، از جنس فولاد معمولی یا فولاد کربنی که ترکیبی از آهن و کربن است، تولید میشوند. از آنجایی که درصد کربن در این نوع فولاد معمولاً کمتر از ۲ درصد است و عناصر دیگری در آن وجود ندارد، تسمه تولید شد توسط این آلیاژ در مقابل زنگ زدگی مقاوم نیست و نمی‌توان از آن در صنایعی که با رطوبت سروکار دارند، استفاده کرد.
تسمه فولاد آلیاژی
با اضافه کردن عناصری مانند کروم، نیکل، منگنز، مولیبدن و… به فولاد معمولی، فولاد آلیاژی ایجاد میشود. این فولاد مقاومت بالایی در برابر خوردگی و حرارت دارد و استحکام و سختی آن بیشتر از فولاد معمولی است. از این رو، انواع تسمه های فولادی ساخته شده از فولاد آلیاژی، برای اغلب صنایع حساس که دارای شرایط خاص (مانند رطوبت یا حرارت بالا) هستند، بسیار مناسب‌تر از تسمههای فولادی معمولی است.
تسمه گالوانیزه (ضد زنگ)
تسمههای گالوانیزه، نوعی تسمه فولادی هستند که سطح آنها با یک لایه روی (Zn) پوشش داده شده است تا در برابر خوردگی محافظت شوند. این تسمه‌ها در صنایعی که با مواد خورنده یا رطوبت ناشی از آب سروکار دارند، گزینه بسیار مناسب‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تری نسبت به تسمههای استیل ضد زنگ محسوب میشوند.
تسمه استنلس استیل (ضد زنگ و ضد خوردگی)
فولاد ضد زنگ یا استنلس استیل، ترکیباتی مشابه با فولاد آلیاژی دارد و حداقل حاوی ۱۰٫۵ درصد کروم است. این میزان کروم، خاصیت ضد زنگ بودن را به این آلیاژ فولاد می‌بخشد. تسمههای ساخته شده از جنس فولاد ضد زنگ، مشابه تسمههای گالوانیزه برای استفاده در صنایعی که با رطوبت و مواد خورنده کار می‌کنند، بسیار مناسب هستند، اما قیمت این تسمه در مقایسه با تسمههای گالوانیزه گرانتر است.
تسمه آلومینیومی (سبک و مقاوم به خوردگی)
آلومینیوم فلزی سبک، مقاوم در برابر خوردگی، و با قابلیت شکل‌پذیری بالا است. این سه ویژگی در انواع تسمه فلزی ساخته شده از این جنس، به عنوان مزیت‌های بسیار کارآمد و خاصی برای برخی صنایعی که نیازمند استفاده از تسمههای فلزی هستند، اما وزن نهایی محصولی نباید از مقدار خاصی بیشتر شود، محسوب میشوند.
تسمه مسی و برنجی
مس و برنج، هر دو جزو فلزاتی هستند که به ترتیب رسانای بسیار خوب و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند. از طرفی، هر دو جزو فلزات ارزان محسوب میشوند که می‌توانند جایگزین فلزات گران‌تری باشند که همین خواص را دارند.
تسمههای ساخته شده از مس و برنج، بیشتر در صنایع خاصی مانند صنایع الکترونیک، سیم‌کشی، ساخت قطعات الکتریکی، و بخش‌هایی که نیازمند انتقال حرارت هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
لطفا در این بخش یک اینفوگرافی از انواع تسمه بر اساس جنس و روش تولید طراحی و گذاشته شود.
انواع تسمه فلزی بر اساس روش تولید
انواع مدل‌های تسمه فلزی به چند روش مختلف تولید و روانه بازار میشوند. هر یک از این روش‌ها، ویژگی‌های خاصی را در تسمه تولید شده ایجاد می‌کنند که امکان استفاده از این تسمه را بخش‌های متفاوتی از صنایع مختلف فراهم می‌کند. در ادامه با انواع تسمه های فلزی بر اساس روش تولید آشنا خواهید شد.
تسمه نورد گرم
در فرایند نورد گرم، شمش‌های فولاد در دمای بالا (معمولاً بیشتر از دمای تبلور مجدد) گرم شده و سپس از میان غلتک‌ها عبور داده میشود تا به شکل و ضخامت مورد نظر برسد. این فرایند باعث میشود که سطح ورقی که تسمه‌ها از آن تولید میشوند، خشن‌تر باشد و این نوع تسمه، استحکام کمتر نسبت به تسمههای نورد سرد داشته باشد.
تسمه نورد سرد
مراحل ساخت تسمه فولادی در فرایند نورد سرد، در دمای پایین‌تری نسبت به نورد گرم (نزدیک به دمای اتاق) انجام میشود. این دما باعث افزایش استحکام و دقت ابعادی تسمههای تولید میشود. انواع تسمه های فولادی نورد سرد، به دلیل سطح صاف و صیقلی، ابعاد دقیق و استحکام بیشتر از تسمههای نورد گرم، برای مصارف صنعتی مانند تولید لوازم خانگی یا قطعات خودرو که نیاز به دقت و کیفیت بالایی دارند، بسیار مناسب هستند.
تسمه برش خورده از ورق
درست مانند فرایند تولید رابیتس که به طور کامل در کارخانه انجام میشود تا برش‌ها و شبکه بندی‌های این مقطع دقیق باشند، تسمه فلزی نیز امکان تولید به صورت فابریک را دارد، البته تمام تسمه های فولادی به شکل فابریک ساخته نمی‌شوند.
گاهی اوقات به تناسب نیاز یک صنعت خاص، ورق سیاه به صورت رول خریداری شده و تسمه فولادی با ابعاد مورد نظر خریدار برش داده میشود. این برش اگرچه به اندازه تسمههای فابریک دقیق نیست، اما کاربرد زیادی دارد و بخش قابل توجهی از صنایع مختلف با همین تسمههای برش خورده کار می‌کنند.
تسمه اکسترود شده (در برخی فلزات خاص)
برای بعضی از فلزات مانند آلومینیوم، امکان تولید تسمه فلزی با روشی کاملاً متفاوت به نام اکسترود یا اکستروژن وجود دارد. در این فرایند، فلز مورد نظر به صورت مذاب در می‌آید و پس از آن، این مذاب در قالب‌های تسمه ریخته میشود. پس از سرد شدن این مذاب، تسمه فلزی آماده و از قالب خارج میشود.
ابعاد استاندارد تسمه آهنی چقدر است؟
انواع تسمه فلزی درست مانند استاندارد ورق فولادی، با ابعاد مشخصی که در بسیاری از صنایع کاربرد داشته باشد، تولید و روانه بازار میشوند. ضخامت این تسمه‌ها معمولاً بین ۲ میلیمتر تا ۵۰ میلیمتر و عرض آنها نیز، بین ۲۰ میلیمتر تا ۳۰۰ میلیمتر است و به صورت شاخه‌های ۶ متری ساخته میشوند. اگرچه این ابعاد، یه قرارداد کلی بین شرکت‌های تولید کننده است که بر اساس نیاز بازار تعیین شده، اما به این معنی نیست که امکان تولید تسمههای فلزی با ابعاد سفارشی وجود ندارد.
مزایا و معایب تسمه آهنی
انواع تسمه های فلزی، علی‌رغم طراحی ساده‌ای که دارند، محصولاتی بسیار کارآمد در بخش‌های مختلف صنعت محسوب میشوند. با وجود استفاده گسترده این محصولات در صنایع گوناگون، بهتر است پس از خرید با مزایا و معایب انواع تسمه فلزی آشنا شوید تا با دید آگاهانه‌تری خرید خود را انجام دهید و دقیقاً محصولی را که برای شما و کسب و کارتان مناسب‌تر است، انتخاب کنید.
مزایای تسمه فلزی
تسمه فولادی، آلومینیومی، برنجی و مسی، مزایای قابل توجهی دارد که این محصول را به گزینه‌ای بسیار خوب برای استفاده در طیف وسیعی از صنایع از بسته بندی و حمل و نقل گرفته تا صنایع تولید قطعات خودرو، لوازم خانگی و… تبدیل می‌کند. این مزایا عبارت‌اند از:
- استحکام بالا
- فرم‌پذیری خوب
- قابلیت بازیافت
- تنوع ضخامت و عرض
- حمل و نقل و انبارداری آسان
- کاربرد گسترده در صنایع مختلف
- قیمت مناسب در مقایسه با برخی مقاطع دیگر
معایب تسمه فلزی
با وجود مزایای متعدد تسمههای فلزی، این محصولات دارای معایبی نظیر موارد زیر هستند که نباید از آنها غافل باشید:
- وزن بالا (در ضخامتهای زیاد)
- حساس به زنگزدگی (در مدل‌های ساخته شده از فلزات غیر استیل ضد زنگ)
روش‌های برش و فرمدهی تسمه آهنی
تسمههای آهنی تولید شده از فلزات مختلف (فولاد، آلومینیوم، استیل، برنج و مس) در محیط کارخانه تولیدکننده یا کارخانه خریدار این مقطع فلزی، به چند روش برش یا فرمدهی میشوند که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد.
برش با گیوتین صنعتی
اگر ضخامت تسمه فلزی کم تا متوسط باشد، میتوان از روش‌های مکانیکی مانند گیوتین برای برش تسمه استفاده کرد. این گیوتین، به شکل یک تیغه بُرنده است و تقریباً می‌تواند برش‌های قابل قبولی را ایجاد کند.
برش لیزر و پلاسما
در حالتی که ضخامت تسمه فلزی زیاد باشد یا اینکه صاحبان پروژهها بخواهند برش روی تسمه با دقت بالایی انجام شود، روش‌های فیزیکی کاربردی ندارد. در این حالت میتوان از برش‌های حرارتی مانند لیزر یا پلاسما استفاده کرد. این دو نوع برش، علاوه بر ایجاد یک بریدگی دقیق، تا حد امکان ضایعات ناشی از برش تسمه را کاهش می‌دهند.
پانچ و سوراخ‌کاری CNC
گاهی اوقات (به خصوص در انواع تسمه با ضخامت کم تا متوسط) میتوان از دستگاه CNC برای ایجاد یک برش دقیق روی تسمه استفاده کرد. در این حالت، سوراخ‌هایی نزدیک به یکدیگر روی تسمه ایجاد شده و در نهایت، تسمه از بخش دلخواه جدا میشود. علاوه بر سوراخ کاری با دستگاه CNC، امکان ایجاد پانچ روی سطح تسمه‌ها با دستگاههای پانچ نیز برای ایجاد اتصال بهتر در محل مورد نظر وجود دارد.
فرمدهی با خم‌کن هیدرولیکی و رول فرمینگ
در برخی از صنایع، انواع تسمه فلزی باید در جهت‌های خاصی خم شوند تا بتوانند به خوبی اتصال مورد نظر را ایجاد کنند. در چنین حالتی، معمولاً از دستگاههای خم کن هیدرولیکی و رول فرمینگ استفاده میشود.
استانداردهای تولید تسمه آهنی
انواع تسمه های فلزی، مشابه با ورق‌های فولادی و سایر مقاطع فلزی، با استانداردهای مشخصی تولید و روانه بازار میشوند. در هر یک از این استانداردها، علاوه بر ویژگی‌های فیزیکی تسمه آهنی مانند ابعاد، ضخامت و وزن، گرید سازنده این محصول (در صورت استفاده از فولاد برای تولید) نیز در نظر گرفته میشود. در ادامه، می‌توانید با چهار استاندارد معتبر که در بسیاری از کارخانه‌های تولید کننده انواع تسمه آهنی در ایران رعایت میشود، آشنا شوید. این استانداردها عبارت‌اند از:
- استاندارد DIN 1017 آلمان
- استاندارد ASTM A36 آمریکا
- استاندارد JIS G3193 ژاپن
- استاندارد ملی ایران یا ISIRI
تفاوت تسمه آهنی با نبشی و پروفیل
انواع تسمه، پروفیل و نبشی، اگرچه سه مقطع کاملاً متفاوت فلزی هستند، اما به دلیل برخی ویژگی‌های مشابه، در برخی صنایع می‌توانند به جای یکدیگر به کار گرفته شوند.
برای جلوگیری از سردرگمی برای خرید و انتخاب یکی از این سه محصول در پروژههای صنعتی مورد نظرتان، می‌توانید با مطالعه جدول زیر که نگاهی کوتاه به تفاوت‌های این سه محصول انداخته است، با آگاهی بهتری تصمیم‌گیری کنید.
| ویژگی / نوع مقطع | تسمه | نبشی | پروفیل |
|---|---|---|---|
| شکل مقطع | تخت و صاف | L شکل | بسته (مربع، مستطیل) |
| کاربرد اصلی | اتصال و تقویت | اتصال و قاب‌بندی | ساخت اسکلت |
| وزن | سبک | نسبتا سبک | نسبتا سنگین |
| قیمت | اقتصادی | متوسط | گران |
نکات مهم در خرید تسمه فلزی
تسمههای فلزی، کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند و به همین دلیل، تعداد تولید کنندگان این محصول در داخل کشور، نسبتاً قابل توجه است. علی‌رغم این تعداد تولید کننده تسمه فلزی، دستیابی به محصولی مناسب، با کیفیت و دارای ارزش خرید بالا، چندان ساده نیست. با این وجود، جای نگرانی نیست؛ زیرا با در نظر گرفتن نکاتی که در ادامه مطالعه خواهید کرد، می‌توانید خرید مطمئن‌تری را تولیدکنندگان معتبر انجام دهید.
- کنترل کیفیت سطح (بدون زنگزدگی و تابیدگی)
- بررسی گواهی استاندارد کارخانه تولیدکننده
- انتخاب ضخامت و عرض مناسب طبق نقشه
- توجه به نوع پوشش ضد زنگ برای مناطق مرطوب
- بررسی کیفیت لبه‌ها جهت برش و جوش بهتر
جمع‌بندی
تسمههای آهنی، مقاطعی فلزی با کاربردهای گسترده در صنایع مختلف هستند، از به‌کارگیری این محصولات در صنعت حمل‌ونقل و بسته‌بندی گرفته تا استفاده از انواع تسمه فلزی برای ساخت نرده، حفاظ، قطعات خودرو، لوازم خانگی و ده‌ها کاربرد متنوع دیگر. در این مقاله از فولادسل، تلاش شد تا با معرفی کامل انواع تسمه های فلزی، قدمی برای افزایش آگاهی شما درباره این محصول ارزشمند برداشته شود و بتوانید با اطلاعات بیشتر و دید بازتری، از این محصول در پروژههای صنعتی خود استفاده کنید. برای استعلام لحظه ای قیمت آهن با کارشناسان فروش فولادسل در ارتباط باشید.