لوله درزدار چیست؟؛ نحوه تولید و انواع آن

انواع لوله درزدار بر اساس شکل

لوله‌های درزدار را می‌توان براساس شکل درز جوش آن‌ها دسته‌بندی کرد. این شکل درز نشان می‌دهد که ورق فولادی اولیه چگونه خم و به لوله تبدیل شده است و دقیقاً به همین دلیل، هر نوع از این لوله‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد و در شرایط مشخصی استفاده می‌شود. حالا بیایید با دو مدل اصلی این لوله‌ها آشنا شویم:

لوله درز مستقیم

لوله درز مستقیم همان‌طور که از نامش پیداست، درز جوش آن به صورت یک خط صاف و مستقیم در طول بدنه لوله قرار گرفته است. برای ساخت این لوله‌ها، ابتدا ورق‌های فولادی را در ابعاد مشخص برش می‌دهند، سپس با استفاده از دستگاه‌های خاص، ورق را خم می‌کنند تا به شکل یک استوانه دربیاید. در نهایت، لبه‌های ورق دقیقاً در یک خط به یکدیگر نزدیک می‌شوند و به وسیله جوشکاری، به هم متصل می‌شوند. نتیجه‌ی این فرآیند یک لوله با درز صاف، یکنواخت و مستقیم است. این نوع لوله‌ها معمولاً در شرایطی استفاده می‌شوند که:

• فشار متوسط تا نسبتاً بالا وجود دارد.
• نیاز به لوله‌ای با سطح داخلی هموار و قطر دقیق است.
• طول لوله اهمیت دارد و لازم است در ابعاد بلندتر تولید شود.

کاربردهای رایج این مدل لوله شامل خطوط انتقال گاز، سیستم‌های آبرسانی، داربست‌ها، سازه‌های فلزی و صنایع نفت و گاز است. به‌دلیل جوش مستقیم، این لوله‌ها از استحکام مناسبی برخوردارند و به‌صرفه‌تر از انواع بدون درز هستند.

یکی از دلایلی که این لوله‌ها در صنایع مختلف طرفدار دارند، مقرون‌به‌صرفه بودن نسبت به کیفیت و استحکام آن است. در زمان خرید، توجه به کیفیت جوش، استاندارد تولید و البته مقایسه دقیق قیمت لوله درزدار صنعتی با سایر گزینه‌ها، نقش مهمی در انتخاب نهایی دارد.

لوله درز مارپیچ

لوله درز مارپیچ یا همان لوله اسپیرال، نوع دیگری از لوله‌های درزدار است که درز جوش آن برخلاف مدل قبلی، به صورت یک خط مارپیچ دورتادور بدنه لوله کشیده شده است. در این روش تولید، ورق فولادی به شکل نواری از رول باز می‌شود و در حین حرکت، به صورت مارپیچ پیچیده می‌شود تا به شکل لوله درآید. لبه‌های این نوار همزمان با خم شدن، در مسیر مارپیچی به هم نزدیک می‌شوند و توسط دستگاه‌های جوشکاری به یکدیگر متصل می‌شوند.

به دلیل این شکل خاص درز، لوله اسپیرال می‌تواند در ابعاد بسیار بزرگ و با قطر بالا تولید شود، در حالی که کیفیت و استحکام آن حفظ می‌شود.

این لوله‌ها بیشتر در پروژه‌هایی استفاده می‌شوند که:

• قطر لوله بزرگ است.
• فشار کاری نسبتاً زیاد است.
• نیاز به انعطاف‌پذیری بیشتر در برابر فشارهای داخلی و خارجی وجود دارد.

معمولاً لوله‌های اسپیرال را در خطوط انتقال نفت، گاز، فاضلاب‌های صنعتی، پروژه‌های آبیاری و سازه‌های زیرزمینی مشاهده می‌کنید.

همان‌طور که اشاره شد، لوله‌های درزدار در انواع و مشخصات فنی متنوعی تولید می‌شوند. اکنون این سوال پیش می‌آید که هر یک از این انواع در کدام بخش‌های صنعتی و با چه هدفی مورد استفاده قرار می‌گیرند؟ در ادامه به بررسی مصارف عملی و کاربردی این لوله‌ها در صنایع مختلف می‌پردازیم تا معیارهای انتخاب مناسب‌ترین گزینه برای هر پروژه مشخص گردد.

کاربرد لوله درزدار

لوله‌های درزدار با توجه به تنوع بالا در سایز، ضخامت و نوع جوشکاری، نقش مهمی در بسیاری از پروژه‌های صنعتی و ساختمانی دارند. آنچه این محصولات را برای کارفرماها جذاب می‌کند، مقرون به‌صرفه بودن قیمت لوله در کنار قابلیت تولید سفارشی و تحویل سریع‌تر نسبت به نوع بدون درز است. این نوع لوله‌ها در موقعیت‌های مختلفی، از انتقال سیالات گرفته تا ساخت سازه‌های فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه، کاربردهای رایج لوله درزدار را بررسی می‌کنیم:

• صنعت نفت و گاز
  در صنعت نفت و گاز، لوله‌های درزدار بیشتر در خطوط انتقال گاز طبیعی، نفت خام، مواد پتروشیمی و همچنین به‌عنوان جدار چاه به کار می‌روند. در این حوزه، به‌دلیل فشار بالا و شرایط محیطی سخت، معمولاً از لوله‌های درز مستقیم (ERW) با ضخامت بالا استفاده می‌شود. در پروژه‌هایی که محیط دچار خوردگی یا رطوبت شدید است، لوله‌های اسپیرال یا محصولات پوشش‌دار ضدزنگ می‌توانند گزینه‌های بهتری باشند.
• تاسیسات ساختمانی
  در تأسیسات ساختمانی، از لوله‌های درزدار برای سیستم‌های آبرسانی، فاضلاب، گرمایش مرکزی، موتورخانه و همچنین داربست‌های فلزی استفاده می‌شود. برای لوله‌کشی آب، نوع گالوانیزه‌ی آن به‌دلیل مقاومت در برابر زنگ‌زدگی انتخاب می‌شود. در بخش داربست‌سازی نیز لوله‌های صنعتی با ضخامت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند تا بتوانند وزن بالا و فشارهای جانبی را تحمل کنند.
• کشاورزی و آبیاری
  در کشاورزی و سیستم‌های آبیاری، لوله‌های درزدار کاربرد وسیعی در انتقال آب، کود مایع، و ایجاد شبکه‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی دارند. محصولات گالوانیزه گرم بهترین گزینه برای این کاربردها هستند، چرا که دوام بالایی در برابر رطوبت و تغییرات دمایی دارند و دچار زنگ‌زدگی نمی‌شوند.
• صنایع غذایی و دارویی
  صنایع غذایی و دارویی نیاز به لوله‌هایی دارند که علاوه بر انتقال ایمن مواد، از ورود آلودگی جلوگیری کنند. در این صنایع، از محصولات استنلس استیل درزدار استفاده می‌شود که سطح داخلی آنها صیقلی و پولیش‌خورده است. این ویژگی مانع از تجمع آلودگی شده و تمیزکاری آنها را ساده‌تر می‌کند، به‌ویژه در خطوط انتقال شیر، روغن‌های خوراکی و مایعات حساس.
• نیروگاه‌ها و صنایع انرژی
  صنایع غذایی و دارویی به لوله‌هایی با استانداردهای بهداشتی بسیار بالا نیاز دارند که بتوانند مواد را به شکلی کاملاً ایمن و بهداشتی انتقال دهند. در این صنایع حساس، عموماً از لوله‌های استنلس استیل درزدار با گریدهای 304 و 316L استفاده می‌شود که دارای سطح داخلی پولیش خورده با کیفیت بالا هستند.
  این نوع لوله‌ها به ویژه در خطوط انتقال محصولات حساس مانند شیر، روغن‌های خوراکی، مایعات دارویی و محلول‌های استریل کاربرد گسترده‌ای دارند. این لوله‌ها طوری طراحی شده‌اند که راحت تمیز می‌شوند و حتی می‌توان آن‌ها را بدون باز کردن، ضدعفونی کرد. به همین دلیل در صنایع حساس مثل تولید دارو یا مواد غذایی بسیار کاربرد دارند.
• خودروسازی و ماشین‌آلات
  در صنعت خودروسازی و ساخت ماشین‌آلات سنگین، لوله‌های درزدار برای سیستم اگزوز، لوله‌های هیدرولیک کم‌فشار و بخش‌هایی از سازه‌های فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این بخش‌ها معمولاً از لوله‌های سبک یا متوسط با قابلیت خم‌کاری و فرم‌پذیری بالا استفاده می‌شود تا با طراحی قطعات مختلف هماهنگ باشند و در عین حال وزن کل مجموعه را بالا نبرند.

همان‌طور که دیدیم، لوله‌های درزدار به‌دلیل تنوع بالا، قیمت اقتصادی و امکان تولید در اندازه‌های مختلف، در طیف وسیعی از صنایع کاربرد دارند؛ از تأسیسات ساختمانی و خطوط انتقال نفت و گاز گرفته تا سیستم‌های حساس صنایع غذایی. اما با وجود تمام این مزایا، در بعضی پروژه‌ها به‌ویژه در شرایط فشار یا دمای بالا، استفاده از لوله‌های بدون درز توصیه می‌شود. در بخش بعدی، به تفاوت‌های لوله درزدار و بدون درز می‌پردازیم تا انتخاب دقیق‌تری برای پروژه‌های خاص داشته باشید.

تفاوت لوله درزدار با بدون درز

هرچند لوله‌های درزدار و بدون درز در ظاهر شباهت زیادی به یکدیگر دارند، اما تفاوت‌های مهمی در روش تولید و قابلیت‌های عملکردی آن‌ها وجود دارد که انتخاب صحیح را به یکی از تصمیم‌های فنی حیاتی در هر پروژه صنعتی تبدیل می‌کند. این تفاوت‌ها بیشتر به ساختار لوله، میزان تحمل فشار، مقاومت در برابر شرایط محیطی و هزینه تمام‌شده مربوط می‌شود. هر یک از این دو نوع لوله، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند که باید پیش از خرید، به دقت بررسی شوند.

لوله‌های درزدار به دلیل قیمت مناسب، تنوع در ابعاد و سرعت بالاتر در تحویل، در بسیاری از پروژه‌های صنعتی انتخابی کاربردی و اقتصادی به شمار می‌روند. با این حال، وجود خط جوش در ساختار این لوله‌ها، می‌تواند در برخی شرایط، نقطه ضعف محسوب شود. به‌خصوص در محیط‌های خورنده یا تحت فشار بالا، خط جوش ممکن است مقاومت کلی لوله را کاهش دهد و احتمال بروز نشتی یا شکست را افزایش دهد. به همین دلیل در پروژه‌های حساس و بحرانی مانند بویلرها، سیستم‌های بخار و خطوط انتقال سیالات در فشارهای بالا، استفاده از لوله‌های درزدار با ریسک فنی همراه است و در این موارد، معمولاً لوله‌های بدون درز انتخاب می‌شوند.