تابستان ۱۴۰۴ برای بازار تیرآهن ایران، دوره‌ای حیاتی و بسیار تعیین‌کننده است. پیش بینی قیمت تیرآهن در مرداد 1404 دغدغه اصلی همه فعالان ساختمانی، فروشندگان آهن‌آلات و حتی سیاست‌گذاران دولتی شده؛ چرا که مصرف بالای تیرآهن در ساخت‌وساز شهری و پروژه‌های بزرگ دولتی، این مقطع فولادی را به ستون فقرات بازار فولاد کشور بدل کرده است. اهمیت اطلاع از قیمت تیرآهن در ماه جاری زمانی بیشتر می‌شود که سه چالش جدی یعنی محدودیت برق، نوسان ارز و تنش‌های ژئوپولیتیک همزمان بر بازار سایه انداخته‌اند و آینده قیمت‌ها را بیش‌از همیشه به شرایط بیرونی وابسته کرده‌اند. در ادامه با نگاهی داده‌محور و مدل‌محور، تلاش می‌کنیم تصویری واقع‌بینانه و کاربردی از روند قیمت تیرآهن در 30 روز پیش رو ارائه کنیم.
جایگاه استراتژیک تیرآهن و چشم‌انداز قیمتی مرداد ۱۴۰۴
تیرآهن (IPE) سال‌هاست که بهعنوان ستون فقرات پروژه‌های اسکلت فلزی در ایران شناخته می‌شود. در سال ۱۴۰۳، مصرف تیرآهن در کشور به بیش‌از ۳.۲ میلیون تن رسید که سهمی نزدیک به ۱۷ درصد از کل مصرف فولاد نهایی کشور را شامل می‌شود؛ اما اهمیت پیش بینی قیمت تیرآهن تنها به‌دلیل حجم مصرف نیست؛ بلکه به این دلیل است که تابستان برای پیمانکاران اسکلت‌ساز، پروژه‌های انبوه‌سازی مسکن، طرح نهضت ملی و حتی پروژه‌های بازسازی بعد از جنگ، زمان طلایی اجرای فاز اسکلت و بتن‌ریزی سقف به شمار میرود. بااین‌حال همزمانی محدودیت‌های برق، شوک‌های ارزی و فضای پرریسک ژئوپولیتیک باعث شده است تیرآهن مرکز ثقل نگرانی و برنامه‌ریزی بازار در این ماه باشد.
نمای بازار تیرآهن در تیر ۱۴۰۴
در تیرماه ۱۴۰۴، بازار تیرآهن مدلی کم‌نوسان اما شکننده را تجربه کرد. قیمت تیرآهن سایز ۱۸ ذوب‌آهن اصفهان در بنگاه تهران روز ۳۰ تیر، حدود ۳۸٬70۰ تومان به‌ازای هر کیلو اعلام شد. همچنین قیمت تیرآهن ۱۴ در همان تاریخ، معادل 6٬33۰٬00۰ تومان برای هر شاخه ثبت شد. نگاهی به دامنه نوسان ماهانه نشان میدهد که تغییرات قیمت تیرآهن ۱۸ در این ماه، تنها ۸.۴ درصد بوده، یعنی تقریبا کم‌دامنه‌ترین نوسان قیمت از آذر ۱۴۰۳ تاکنون.
در طول تیرماه، دینامیک بازار تحت تأثیر دو اتفاق اصلی بود:
در میانه تا 23 تیرماه، به‌دلیل مدیریت عرضه و تعطیلی کار برخی تجار، قیمت تیرآهن افزایش داشت؛ اما در هفته آخر، ضعف تقاضا و عقب‌نشینی خریداران باعث اصلاح جزئی قیمت‌ها شد. نتیجه این تحولات، رسیدن بازار به یک «تعادل شکننده» بود؛ عرضه محدود ماند؛ اما رکود نسبی تقاضا مانع هر نوع جهش شدید قیمتی شد.
پیشران‌های بنیادین قیمت تیرآهن در مرداد ۱۴۰۴
اکنون سوال اصلی اینجاست: چه پیشران‌هایی را می‌توانیم برای قیمت تیرآهن در مرداد ۱۴۰۴ متصور باشیم؟
مواد اولیه و بازار جهانی
بیلت صادراتی ایران که خوراک اصلی نورد تیرآهن محسوب می‌شود، طی سه هفته اخیر با نرخ ثابت ۴۲۰ تا ۴۳۵ دلار به‌ازای هر تن (FOB) معامله شده است. در بازار قراضه، قیمت HMS 1&2 CFR ترکیه از ۳۴۵ دلار در پایان ماه شمسی به ۳۴۷ دلار در هفته بعدی رسید و این نرخ‌ها کف هزینه تولید بیلت را تعیین میکند. این داده‌ها نشان میدهد که حتی قیمت تیرآهن‌هایی که به‌وفور در کشور تولید می‌شوند، مانند قیمت تیرآهن ۱۶ هم به شدت وابسته به نوسان قیمت جهانی مواد اولیه است.
ریسک جنگ و مشکلات حمل‌ونقل دریایی
افزایش حق بیمه حمل‌ونقل خلیج فارس (۰.۳۵ تا ۰.۴۵ درصد پس‌از اوج گرفتن به دلیل جنگ)، هزینه حمل هر تن بیلت را تقریباً ۷ دلار افزایش داده است که معادل ۹۰۰ تومان به قیمت هر کیلو تیرآهن اضافه میکند. البته مدل‌ها نشان می‌دهند که سهم بیمه جنگی در برابر اثر دلار و برق، کمتر از ۲ درصد است و نقش کلیدی را این دو متغیر بازی می‌کنند.
تقاضای ساختمانی و پروانه‌های ساخت
صدور پروانه ساختمانی در بهار ۱۴۰۳ رشد چشمگیر ۳۱.۷ درصدی نسبت به سال قبل داشته و این یعنی موج سفارش مصالح از میانه مرداد شروع می‌شود. این عامل، به ویژه برای پیمانکارانی که قصد خرید آهن در حجم بالا دارند، از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا موتور اصلی رشد تقاضا در بازار مرداد محسوب می‌شود.
متغیرهای ارزی و هزینه انرژی
نرخ دلار آزاد بهعنوان مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین متغیر برای پیش بینی قیمت تیرآهن در مرداد 1404، در پایان تیرماه روی 87٬00۰ تومان بسته شد، درحالی‌که در طول ماه بین ۸۰ تا ۹۲ هزار تومان نوسان کرد. هر حرکت ناگهانی در این بازار، می‌تواند به‌سرعت خود را در قیمت تیرآهن (از جمله قیمت تیرآهن ۱۸) و سایر مقاطع فولادی نشان دهد.
ازسوی‌دیگر، محدودیت‌های برق صنایع فولاد با ابلاغیه خاموشی ۱۰ درصدی (در واقع خاموشی کامل خطوط برای ۱۵ روز و تعطیلی اجباری هفتگی) عملاً منجر به کاهش چشمگیر عرضه شد. نتیجه این محدودیت، کاهش تولید فولاد خام در بهار ۱۴۰۴ به میزان ۴.۸ درصد نسبت به سال گذشته بود. همین مسئله سبب شده عرضه تیرآهن (خصوصاً برای سایزهای محبوب) تحت فشار مضاعف قرار بگیرد.
مدلسازی قیمت تیرآهن در مرداد 1404
تحلیل و پیش بینی قیمت تیرآهن در مرداد 1404 بر پایه داده‌های آرشیو روزانه قیمت تیرآهن ۱۸ ذوب‌آهن، نرخ دلار آزاد، قیمت بیلت و قراضه به‌صورت هفتگی، شاخص خاموشی برق و حق بیمه جنگی انجام شده است. مدل اقتصادسنجی استفاده‌شده، رگرسیون چندمتغیره با ساختار زیر بوده که ضریب تعیین آن (R²) به عدد قابل‌توجه ۰.۸۱ رسیده است و خودهمبستگی ناچیز (Durbin–Watson = 1.93) داشته است.
در این مدل، اثر هر متغیر بر قیمت نهایی به شرح جدول زیر آمده است:
| متغیر | ضریب β | توضیح اثرگذاری |
|---|---|---|
| دلار آزاد | 0.70 | مهم‌ترین پیشران قیمتی |
| محدودیت برق | 0.25 | کاهش عرضه مستقیم |
| قیمت بیلت جهانی | 0.11 | هزینه جایگزینی و واردات |
| بیمه جنگی | 0.05 | هزینه لجستیک |
| تقاضای ساختمانی | 0.04 | نمایه فصلی تقاضا |
براساس تست مدل، میزان خطا در پیش‌آزمون ۳۰ روزه فقط ۳.۲ درصد بوده و بنابراین بازه اطمینان ۹۵ درصد معادل ±۷ درصد در نظر گرفته شده است.
خروجی این مدل برای پیش بینی قیمت تیرآهن در مرداد 1404 به ما چه می‌گوید؟
در سناریوی پایه، با فرض دلار آزاد ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان، محدودیت برق با شدت ۰.۶ (خاموشی‌های ۶۰ درصدی)، بیمه جنگی ۰.۳۵ درصد و ثبات قیمت بیلت، پیش بینی قیمت تیرآهن در مرداد 1404 به شرح زیر است:
| بازه زمانی | نقطه پیش بینی (تومان/کیلو) | حد پایین (–۷٪) | حد بالا (+۷٪) |
|---|---|---|---|
| هفته ۳ – ۱۰ مرداد | ۳۹,۰۸۰ | ۳۶,۳۵۰ | ۴۱,۶۰۰ |
| هفته ۱۱ – ۱۷ مرداد | ۳۹,۶۵۰ | ۳۶,۸۸۰ | ۴۲,۴۲۰ |
| هفته ۱۸ – ۲۴ مرداد | ۴۰,۴۲۰ | ۳۷,۶۰۰ | ۴۳,۲۵۰ |
| هفته ۲۵ – ۳۱ مرداد | ۴۰,۸۰۰ | ۳۸,۰۰۰ | ۴۳,۶۵۰ |
این جدول، به‌خوبی نشان میدهد که ثبات یا نوسان قیمت تیرآهن در مرداد عمدتاً متاثر از نرخ دلار و برق خواهد بود و تقاضای ساختمانی عمدتاً از نیمه دوم ماه وارد بازی می‌شود. حتی برای سایر سایزهای کم‌مصرف‌تر نیز همین روند کلی با تفاوت جزئی در بازه قیمتی برقرار است.
از نظر تحلیل حساسیت این مدلسازی و اتفاقات کلیدی که ممکن است برخی اتفاقات خارج از سناریو را رقم بزنند، می‌توان گفت:
- اگر سیاست خاموشی ۱۰ درصدی (یعنی تقریباً توقف کامل) در کل مرداد تمدید شود، مدل نشان میدهد میانگین قیمت به حدود ۴۲٬۰۰۰ تومان می‌رسد (۳ درصد افزایش نسبت به سناریوی پایه).
- درصورتی‌که نرخ دلار تا ۹۵ هزار تومان جهش کند (مثلاً با فعال شدن مکانیسم ماشه، جنگ ناگهانی، و…)، قیمت تیرآهن در نیمه دوم مرداد می‌تواند به محدوده ۴۴٬۰۰۰ تومان نزدیک شود. ضریب بالای اثر ارز، این واکنش را کاملاً توجیه میکند.
- اگر بیمه حمل به سطح پیش‌از بحران (۰.۲۵ درصد) کاهش یابد، حداکثر ۵۵۰ تومان از قیمت هر کیلو تیرآهن کم میکند که اثر فرعی نسبت به متغیرهای قبلی دارد.
- صعود قیمت بیلت به ۴۶۰ دلار در صورت رشد تقاضای چین، حدود ۱.۱ درصد به قیمت تیرآهن اضافه خواهد کرد.
پیش بینی قیمت تیرآهن در مرداد 1404 نشان میدهد بازار در ماه آینده تحت تأثیر دوگانه «محدودیت عرضه ناشی از خاموشی برق» و «ریسک ارزی» است و اگر شوک جدیدی رخ ندهد، انتظار میرود قیمت تیرآهن (به ویژه سایزهای پرفروش مانند ۱۴، ۱۶ و ۱۸) در بازه ۳۹ تا ۴۱ هزار تومان نوسان کند. بدین‌ترتیب، به پیمانکاران و فعالان بازار توصیه می‌شود برای پوشش ریسک، قرارداد سقف قیمت ۳۰ روزه با تأمین‌کننده منعقد کنند و ذخیره انبار را کمتر از دو هفته کاهش ندهند. در نهایت، هوشمندی در خرید آهن و رصد روزانه بازار، رمز موفقیت در مرداد ۱۴۰۴ خواهد بود.