در ادامه جنگ تعرفه‌ای میان ایالات متحده و قدرت‌های اقتصادی، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، تعرفه واردات فولاد را از 25 درصد به 50 درصد افزایش داد. شوک ناشی از این تصمیم ناگهانی، بازارهای فولاد و سهام در آمریکا، اروپا و آسیا را با نوسانات شدیدی روبرو کرد و واکنش‌های بین‌المللی متعددی را برانگیخت. اما این سیاست جدید چه تاثیری بر بازار فولاد ایران خواهد داشت؟ آیا موج افزایش قیمتی که بازارهای جهانی را درنوردیده است، می‌تواند بازار داخلی ایران را که هم اکنون با بحران‌های انرژی، حمل و نقل و رکود دست و پنجه نرم می‌کند، تحت تاثیر قرار دهد؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها، در این گزارش به بررسی تبعات افزایش تعرفه آمریکا بر قیمت آهن در بازار جهانی می‌پردازیم و فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از آن را برای صادرکنندگان و فعالان بازار ایران تحلیل می‌کنیم.
افزایش تعرفه 50 درصدی آمریکا برای واردات فولاد
تصمیم دونالد ترامپ برای دو برابر کردن تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم که در روز جمعه اعلام شد، بلافاصله به یکی از موضوعات اصلی در محافل اقتصادی و رسانه‌ای تبدیل شد. هر چند او هدف خود از این اقدام را تقویت سرمایه‌گذاری در تولید داخلی این دو فلز مطرح کرد، اما با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از نیاز آمریکا به این محصولات از طریق واردات تامین می‌شود، این سیاست احتمالا منجر به افزایش قیمت نهایی محصولات در بازار آمریکا و فشار بیشتر بر مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان خواهد شد.
در حالی که ترامپ در راستای شعارهای حمایت‌گرایانه خود، این تصمیم را برای ارتقای امنیت صنعتی ایالات متحده ضروری دانسته است، منتقدان داخلی او هشدار داده‌اند که این اقدام می‌تواند در نهایت به زیان مصرف‌کنندگان آمریکایی تمام شود و صنایع پایین‌دستی مانند خودروسازی، ساختمان‌سازی، تولید لوازم خانگی و صنایع غذایی را با افزایش هزینه مواجه سازد.
این اقدام آمریکا در سطح بین‌المللی نیز واکنش‌های گسترده‌ای را به همراه داشت. کمیسیون اروپا در بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف از این تصمیم، اعلام کرد که اقدامات تلافی‌جویانه‌ای را در دستور کار قرار داده و فهرست تعرفه‌هایی را برای اجرا از 14 ژوئن آماده کرده است. وزارت بازرگانی چین نیز، آمریکا را به نقض توافق آتش‌بس تعرفه‌ای در ژنو متهم کرده و از اقدام متقابل قاطع خبر داده است [منبع]. کره جنوبی نیز که پس از کانادا، مکزیک و برزیل چهارمین صادرکننده بزرگ فولاد به آمریکا است، خواستار معافیت از این تعرفه‌ها شد و اعلام کرد که در حال بررسی تمامی گزینه‌ها برای کاهش فشار بر تولیدکنندگان داخلی خود است.
کارشناسان سیاست جدید ترامپ را بخشی از تلاش او برای کسب حمایت کارگران صنعتی و افزایش فشار تجاری بر چین و اروپا ارزیابی می‌کنند. آنها هشدار می‌دهند که این اقدام، با ایجاد موانع سنگین بر سر راه واردات، مازاد عرضه جهانی فولاد را تشدید کرده و ممکن است به سرریز فولاد ارزان به بازارهای خاورمیانه منجر شود. نتیجه این روند، ریزش بیشتر قیمت‌های منطقه‌ای از جمله بازار خلیج فارس خواهد بود.
تاثیر تعرفه آمریکا بر بازار جهانی فولاد
کمتر از یک ساعت پس از سخنرانی ترامپ، بازارهای فولاد و سهام آمریکا به سرعت به این اخبار واکنش نشان دادند. قیمت ورق گرم (HRC) در بورس کالای شیکاگو با جهشی نزدیک به 7 درصد، به آستانه 920 دلار در هر تن رسید. این رشد قیمت عمدتا ناشی از نگرانی فعالان بازار از افزایش هزینه تولید و محدودیت واردات بود. در همین حال، بازار لوله‌های فولادی نیز به دلیل نگرانی از افزایش قیمت ورق سیاه، افزایش قیمت‌ها را تجربه کرد. اما واکنش‌ها در بازار مقاطع طویل مانند میلگرد و تیرآهن ملایم‌تر بود.
سنگ آهن اما مسیر معکوسی را در مقایسه با مقاطع فولادی در پیش گرفت. قیمت این ماده اولیه در بورس سنگاپور به‌سرعت کاهش یافت و تا سطح 94 دلار سقوط کرد. تحلیل‌گران این افت را ناشی از نگرانی‌ها نسبت به کاهش تقاضای چین و خروج سفته‌بازان از موقعیت‌های خرید ارزیابی کردند.
بازار سهام نیز نوسانات شدیدی را تجربه کرد. در شاخص S&P 500، سهام شرکت کِلیولَند-کلیفز رشد چشمگیر 27 درصدی را تجربه کرد و سهام شرکت‌های نوکور و استیل داینامیکس نیز حدود 10 درصد افزایش یافتند. در مقابل، تولیدکنندگان فولاد در اروپا و آسیا با افت ارزش سهام روبه‌رو شدند. بر اساس گزارش رویترز، شاخص STOXX 600 اروپا با کاهش 0.1 درصدی همراه شد، اما بیشترین آسیب را گروه‌های خودروسازی مانند استلانتیس، مرسدس بنز، BMW و فولکس واگن متحمل شدند.
در بازار کره جنوبی، بزرگ‌ترین صادرکننده فولاد آسیا به ایالات متحده، نیز واکنش‌ها منفی بود. سهام شرکت پوسکو و هیوندای استیل هر یک حدود 3 درصد افت کردند و شرکت SeAH Steel نیز با سقوط 8 درصدی مواجه شد.
افزایش تعرفه آمریکا؛ فرصت یا تهدید برای فولادسازان ایرانی
تعرفه 50 درصدی آمریکا تاثیر مستقیمی بر صادرات فولاد ایران ندارد، زیرا سال‌هاست که به دلیل تحریم‌های آمریکا، صادرات فولاد ایران به این کشور متوقف شده است. با این حال، این تصمیم می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت، آثار غیرمستقیم قابل‌توجهی بر بازارهای صادراتی ایران داشته باشد.
در کوتاه‌مدت، جهش قیمت فولاد در بازار جهانی، می‌تواند قیمت محصولات صادراتی ایران را نیز افزایش دهد. بنابراین، ایران می‌تواند فولاد خود را با قیمت بالاتری به مشتریان منطقه ای مانند عراق و عمان بفروشد و حاشیه سود بیشتری را از صادرات کسب کند.
با این حال، این مسئله در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند رقابت‌پذیری ایران در منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. از یک سو، کشورهای صادرکننده فولاد مانند چین، کره جنوبی و برزیل که بازار آمریکا را تا حد زیادی از دست داده‌اند، به‌دنبال بازار جایگزین در خاورمیانه و آفریقا خواهند بود. افزایش حضور این کشورها در بازارهای خاورمیانه، رقابت را برای ایران دشوارتر می‌کند. این موضوع ممکن است با کاهش قیمت‌ها در منطقه، سهم بازار ایران را کاهش داده و حاشیه سود صادرکنندگان ایرانی را محدود کند.
از سوی دیگر، افزایش جهانی قیمت مواد اولیه وارداتی همچون الکترود گرافیتی، قراضه و فروآلیاژ که در فرایند ذوب مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌تواند هزینه تمام‌شده تولید در ایران را بالا ببرد. در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی ناچار به تامین این مواد از بازار آزاد جهانی هستند، افزایش قیمت جهانی، قدرت رقابت ایران را کاهش می‌دهد.
عامل دیگری که ریسک صادرات را برای ایران افزایش می‌دهد، احتمال تشدید تحریم‌های ثانویه از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا است. سال‌هاست که شرکت‌های ایرانی صادرات فولاد را از طریق کشورهای واسط مانند امارات و عمان انجام می‌دهند. اگر وزارت خزانه‌داری آمریکا سختگیری‌ها را بیشتر کرده و کنترل‌های خود را بر این مبادی افزایش دهد، صادرات فولاد ایران دشوارتر و پرهزینه‌تر خواهد شد.
بنابراین، هر چند تعرفه‌های آمریکا در کوتاه‌مدت می‌تواند به سود صادرکنندگان ایرانی تمام شود، اما گرانی قیمت مواد اولیه و تشدید تحریم‌های ثانویه ممکن است این فرصت را به تهدید تبدیل کند.
تعرفه سنگین ترامپ؛ قیمت فولاد در ایران به کدام سو می‌رود؟
بازار فولاد ایران هر چند از بازار جهانی تاثیر می‌پذیرد، اما کاملا با آن همسو نیست. کنترل‌های دولتی از طریق بورس کالا، نوسانات نرخ ارز، رکود اقتصادی و محدودیت‌های ناشی از تحریم سبب شده‌اند واکنش بازار ایران به تحولات جهانی گاه با تاخیر یا مقاومت همراه باشد.
با این حال، برخی متغیرهای داخلی نقش پررنگ‌تری در تعیین قیمت فولاد در ایران دارند. نخست، بحران تامین برق که ظرفیت تولید کارخانه‌های فولادی را کاهش داده است. دوم، اعتصاب سراسری کامیون‌داران که روند حمل و نقل مواد اولیه و محصولات را کُند کرده و هزینه‌های لجستیک را بالا برده است. سوم، رکود سنگین در بخش ساخت و ساز که باعث کاهش تقاضا و افت قیمت میلگرد و تیرآهن شده است.
در چنین شرایطی موج افزایش قیمت ناشی از تعرفه‌های آمریکا نیز ممکن است با تاخیر در بازار ایران نمایان شود، اما قابل چشم پوشی نیست. این افزایش قیمت به دو دلیل عمده ممکن است رخ دهد. از یک سو با افزایش قیمت فولاد در بازار جهانی و منطقه‌ای، جذابیت صادرات مقاطع فولادی افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه فولادسازان داخلی ترجیح می‌دهند مازاد خود را به جای بازار داخلی به خارج بفرستند. این کاهش عرضه در بازار داخلی می‌تواند منجر به افزایش قیمت‌ها شود. از سوی دیگر با افزایش قیمت جهانی نهاده‌های وارداتی مانند قراضه، الکترود گرافیتی و فروآلیاژ هزینه تمام شده تولید فولاد در داخل افزایش پیدا می‌کند. در نهایت، این افزایش هزینه در محصولاتی مانند میلگرد و قیمت تیرآهن بازتاب خواهد یافت.
فعالان بازار فولاد ایران معتقدند که هر چند تعرفه فولاد ترامپ به تنهایی تعیین‌کننده سرنوشت قیمت در ایران نیست، اما در کنار عواملی چون محدودیت برق، افزایش هزینه حمل و نقل و رکود ساخت و ساز می‌تواند به عنوان یک محرک اضافی عمل کرده و بازار را از وضعیت آرام و راکد فعلی به سمت نوسانات شدید سوق دهد. به ویژه اگر قیمت جهانی در سطوح بالا باقی بماند و دولت مسیر صادرات را آزاد بگذارد، احتمال افزایش قیمت در بازار داخلی وجود خواهد داشت.
در همین راستا، صحرانورد، کارشناس فروش شرکت فولادسل، مرجع تخصصی آهن‌آلات، با اشاره به احتمال افزایش قیمت‌ها در شرایط فعلی بازار، به پیمانکاران و صاحبان پروژه توصیه می‌کند از خریدهای سنگین و انبار کردن مقاطع فولادی خودداری کنند. او همچنین به خریداران پیشنهاد می‌دهد که خرید خود را به صورت مرحله‌ای و بر اساس نیازهای کوتاه‌مدت انجام دهند و برای مدیریت ریسک‌های قیمتی، از قراردادهای نرخ ثابت یا استراتژی خرید پلکانی استفاده کنند.